Mereja.Forum

[Meleket]

ንመጽሓፍ “ጥማዕ ዝኽርታተይ ብጴጥሮስ ኣፈወርቂ” - ጥማዕ ገምጋምና

ሎሚ ዓመት መንግስቲ ኤርትራ ብናጻ ድላይካ ናይ ምጽሓፍ መሰል ዝያዳ ኣፍቂዱ’ዩ ግዲ፡ ሓንቲ ካብ’ቲ ልሙድ ኣገባብ ድርሰት ኣመና ፍልይ ዝበለትን፡ ናጽነትን ድፍረትን ደራሲኣ ዘግሓደት መጽሓፍ ተሓቲማስ፡ ሸውሃት ምንባብና ንክነዕግብ ድሕሪ ክንደይ ረኺብና ክንነብባ ክኢልና። እዛ 135 ገጻት ዘለዋ ምጥንቲ መጽሓፍ ኣርእስታ “ጥማዕ ካብ ዝኽርታተይ” ይብል። ‘ደራሲኣ እንታዋይ ኢዩ? ኣበይ ዝነበረ ኢዩ? ብዘየገድስ እስከ ካብ ጥማዕ ዝኽርታቱ እንታይ ኢዩ ከጥዕመናን ኪምህረናን?’ ቢልና፡ ቅድሚ ናብ ትሕዝቶ መጸሓፍ ምንባብ ምጅማርና፡ ናብ ገበር መጸሓፍ ዘሎ ርእይቶታት ኣድሃብና። ደራስን ተመራማርን ኣለምሰገድ ተስፋይን ዳይረክተር ጀነራል ክፍሊ ጋዜጣ ኣቶ ሰለሙን በርሀን ካልኦት 3 ሰባት ኣብ ዳሕረዋይ ገበር መጽሓፍ ዘንበርዎ ጦብላሕትኦም ብህድኣት ነቢብና። ኣቶ ተስፋይ ጎይትኦም (ጉራጌ) ዋና ኣካያዲ ስራሕ ህንጻ ሰገን፡ ንኣገባብ ጸሓፊ ምስ ዉሩይ ደራሲ ነፍስኄር ተስፋየ ገብረኣብ ኬመሳስልን ናእዳ ብዝተሓዎሶ ቃና፡ ን “ባር ማቴዎስ” ዚናፍቐ እንኪመስል፤ ጦብላሕታ ኣለም ሰገድ ተስፋይ ድማ ንደራሲ “ኣነ ብዛዕባ ትሕዝቶ ጽሑፍካ ርኢቶ የብለይን። ሓደ ኣረጋጊጸ ዝነግረካ ግን፡ ክትጽሕፍ ከምትኽእል ኣርኢኻ። ካብ ጥማዕ ዝኽርታተይ፡ ውልቃዊ ታሪኽካ ዘይትጽሕፍ።” ብምባል ሓጻርን ገላጺት ሃሳብን ብምሃብ ይድምድም። እስከ በሉ ንእተው ናብ ትሕዝቶ ጽሑፍ ‘ደራሲ’፡ ‘ዲፕሎማት’፡ ‘በዓል መንድዓት’ን ‘ሓረስታይ’ን ተጋዳላይ፡ ብጻይ ብጾቱ ከምዝዀነ ኣብ ጽሑፉ ናብ ዝሓበረና ናብ ጥማዕ ዝኽርታት ጴጥሮስ ኣፈወርቂ - ‘ወዲ ኣፈወርቂ’!

ደራሲ ኣብ ትሕቲ “ምስጋና” ዚብል ኣርእስቲ፡ ንስውእቲ ብጸይቱ ተጋዳሊት ሉኡላ ቀሺ ገብረሚካኤል ኣመስጊኑ፡ ንሰለስተ ብጾቱን ንሓደ ኣቶ ካሕሳይ ዝተባህለ ዜጋን “ዝፈልጥዎ ምስጢር ርብዒ ዘመን” ስለዝገለጹሉ የመስግን። ብጸይቲ ዛህራ ንዝበላ ብጸይቱ’ውን ጽሑፋቱ ዝስንደሉ ኮምፒውተር ስለዝፈቐደትሉ፣ ንብጾቱ ነጋሲን ሃብተን ኣብ “ሚኒስትሪ ጉዳያ ወጻኢ” ሰነዳት ንክርኢ ስለዝፈቐዱሉ (ኣስተዉዕል፦ኣራሚ ቃላት፡ ኣብታ ‘ጉዳያ’ ትብል ቃል፡ ብሰንኪ ንፊደል ‘ት’ ምስኳዕ ምዝንግዑ፡ “ጉድ-ኣያ” ማለት ‘ጉድ ናይ ኣያ-እገለ’ ከምኡ’ውን “ጉድኣያ” ወይ ‘ህሰያ’ ከየስምዕ ክጥንቐቕ ነቢሩዎ)፣ ብጻዩ ሰሎሙን ለቐማ ፊደላት ስለዝሓገዞ፡ ዋና ሳቫና ኢንተርናሽናል አቶ ኣብርሃም [ነፍሲሄር]፡ ኣብ ግዜ ኮሮና፡ ደራሲ ኣብ ዝደለዮ ግዜ ዚጽሕፈሉ ክፍሊ ሆቴል ሓዚኦምን ኢንተርነት ብነጻ ኪጥቐምን ኪጽሕፍን ስለዝሓገዝዎ፣ ብጻዩ ፍረሚናጦስ ቅርጺ መጽሓፍ ኣብ ምውጻእ፣ ስዉእ ብጻዩ አፈወርቂን ጓሉ ሊብራ ጴጥሮስን ንሰለዝመጠዉዎ ናይ ገበር ስእልታት የመስግኖም። ደራሲ ዕላማ ጽሑፉ፡ ንተዘክሮታቱ ንምስናድ እምበር “ነቂጹ ማዩ ዝወደኣ ጉዳይ ስጋ ኣልቢሱ ምስ ማንም ወዲ ኣዳም ዋሕስ-ኣገብእ ንምባል ከምዘይኮነ፡” ‘መልእኽተይ’ ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ ዕላማኡ ኣነጺሩሎ። ሕጂ ‘ዋሕስ-ኣገብእ’ ከይበልና፡ ደራሲን ተመራማርን ኣለምሰገድ ተስፋይ ንዝጎሰዮ ርእይቶ ኣብ ትህዝቶ ጽሑፍ “ጥማዕ ዝኽርታተይ”፡ ንሕና ኤርትራውያን ደያኑ ማእከልን መስመርን ብኤርትራዊ ጭዉነትን ሓበንን ቕኑዕ ሕልናን ንጥማዕ ገምጋምና ከነካፍል። . . . ግርም።

ኣብ ቀዳማይ ምዕራፍ “መምለሲ ዘይብሉ መንገዲ” ኣብ ዚብል ክፋል፡ ደራሲ ብዛዕባ ኣዚዩ ዘፍቕራ ብኣልቲ ቃልኪዳኑን ኣደ ደቁን ብምድፍናቕ ዝገበሮ ዕላላትን ነታ ኣርሒቓ ዝገሸት ብጸይቱ ተመለሲ በጃኪ እናበለ ይምሕጸን። ኣቶ ሰሎሙን ጆርጆ ዝሃቦ ሰፋሕ ባርኔጣ ወድዩ (አስተውዕል፦ሰሎሙን ኣብርሃ ንማለት’ዶ ይኸውን፡ ከምኡ ዝዓይነቱ ገፋሕ ባርኔጣ ብምውዳይ ዚፍለጥ ህቡብ ወዲ ኣስመራ ነቢሩ)፤ ኣብ ባር ኢምፒሮ ጋዜጣ እናንበበ ምስ ውሽጡ ይላዘብ የስቘርቁርን የስተንትንን። ደራሲ፡ ንፍትውቱ ዘለዎ ነቕ ዘይብል ደረጃ ፍቕሩን ናፍቖቱን ንምግላጽ፡ ብተምሳጥ ዘዳለዎ ደብዳቤ ብመልእክተኛ ክሰደላ መዲቡውን ጽሒፉ ኣዳልዩላ’ሎ። ባዕሉ ብኣካል ከብጽሓላ ከምዘይኽእል ዝተረድኦ ይመስል። ብጸይቱ ተጋዳሊት ሉኡላ ገብረሚካኤል ብሰንኪ ብርቱዕ ሕማም ብዕለት 04-03-2019 ብመስዋእቲ ከምዝተፈለየቶ ይህብር። ነዚ ‘ጥማዕ ዝኽርታት’ ዝበሎ ጽሑፉ፡ ነታ ዓቕሚ ክእለቱ ኣለልያ፡ ንኪጽሕፍ ተተባብዖ ዝነበረት ብጸይቱ ንምቕሳን ከምዝጸሐፎ ይህብር። በዚ ኣጋጣም ንጅግና ስውእቲ ተጋዳሊት ሉኡላ መንግስተ ሰማይ ንደራሲን ስድርኡን ጽንዓት ንምነ።

ናብ ዕምቖት ትሕዝቶ ጽሑፍ ምስ ኣተና፡ ዘይከም ተስፋይ ጎይትኦም (ጉራጌ) ኣብ ገበር ዘስፈሮ፡ ኣገባብ ኣጸሓሕፋ ደራሲ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ፡ ምስ ኣገባብ ኣጸሓሕፋን ርቐትን ዉሩይ ኤርትራዊ ደራሲ ተስፋዬ ገብረኣብ ዘራኽብ ፈትሊ’ኳ ኣይረኸብናሉን። እኳ ደኣ ደራሲ ከምቲ ኣብ ውሽጢ መጽሓፍ ኣብ ገጽ 37 ብንጹር ዝተገልጸ ናይ እዋን ገድሊ ግሩም ገምጋም ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ፡ ደራሲ ናቱ “ፍሉይ ቅዲ”ን “ፍሉይ ጥበብ”ን “ፍሉይ ግሉጽነትን” ኣላልዩና። ኣብ ሜዳ ኣብ 1988 ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ ንተጋዳሊ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ ማለት ናይ ሕጂ ደራሲ “ኣየ ወዲ ኣፈወርቂ፡ ሓዲሽ ፋሺን (ቅዲ) ክትፈቱ መዓት ኢኻ” ዚብል ገምጋምን ርእይቶን ሂብዎ ነበረ። ብርግጽ ደራሲ ንጽሑፉ፡ ነብሰ ዕላል ማለት ጴጥሮስ ምስ ጴጥሮስ ከምዘዕልል ገቢሩ ምድላው ምስትርኢ፡ ኣብ 1988 ኣብ ሜዳ ኤርትራ ዝተገብረ ብስለትን ቕንዕናን ገምጋም ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ በርሃው ቢሉ ይንጽር። ኣማን ብኣማን ተጋዳላይ ጴጥሮስ “ሓዲስ ፋሺን (ቅዲ)” ኣጸሓሕፋ’ውን ኣርኢኻና ኢኻ’ሞ፡ ኣገናዕ ንብሎ!


“እቲ ጎይታ ኩሉ ግዜ ሓቀኛ ኢዩ” ኣብ ዚብል 2ይ ምዕራፍ፡ ደራሲ ኣብ ገጽ 11 ሓው ኢሳይያስ ከምዝኾነ “ዕጥይ ምጥይ” እናበለ ንብርሃነ ዓንዱን ንነበብትን ሓቢሩና። ኣብ መፋርቕ 1987 ድሕሪ ሓድነታዊ ጉባኤ ህ.ግ.ሓ.ኤን ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ማእከላይ መሪሕነትን፡ ሓላፊኡ ኮይኑ ኣብ ክፍሊ መራኸቢታት (ምልክት) ምስ ተመደበ ተጋዳላይ ተወልደ ዓንዱ ዝገበሮ ተዋስኦ ኣብዚ ምዕራፍ ኣዘንትዩልና’ሎ። ደራሲ ካብ 1984 – 11/1986 ሓላፊ ርክብ ዓበይቲ ሬዲዮታት ከምዝነበረን፡ ድሕሪ እቲ ሓድነት ግን ካብ ዝነበሮ ጽፍሒ ንታሕቲ ወሪዱ ተራ ኣባል ከምዝነበረ ገሊጩልና። ምስ ወዲ ዓንዱ ዝገበሮ ልዝብን፡ ወዲ ዓንዱ ንደራሲ 2 ድልዱላት መጸሓፍቲ ስነኣእምሮን፡ ንደራሲ ምስ ብጾቱ ከመይ ኪካየድ ከምዘለዎ ዚምሕራ ብቋንቋታት እንግሊዝኛን ትግርኛን ዝተጻሕፋ መጽሓፍቲ ብምሃብ ከምዝኮስኮሶን ይምስክር። “ኣብ ትኣምነሉ ጉዳይ ምጽናዕ ጽቡቕ ባህርይ ከምዝዀነ፡ ኣመና ምትራርን ኣቻዮ ምዃንን ግን ኣብ መንጎ ተኽእሎ ምስባር ከጋጥም ከምዝኽእል” በምግላጽ ወዲ ዓንዱ ንደራሲ ከምዝመዓዶን ብእወንታዊ መንገዲ ከምዝጸለዎን ይገልጽ። ኣብ ኣዲስ ኣበባ ፍሉይ ስድራቤታዊ ፍቕሪ ምስ ብርሃነ ዓንዱ (ሓው ንተወልደ ዓንዱ) ከምዝመስረተ ደራሲ ኣዘንትዩልና’ሎ። “ወዲ ዓንዱ” ድሕሪ ናጽነት ከንቲባ ወይ ኣመሓዳሪ ከተማ ምጽዋዕ ኣብ ዝነበረሉ እዋን ‘ዝተጋደልኩ ዝዓነወትን ዝፈረሰትን ከተማ ንምርኣይ ኣይዀነን’ ብዚብል መትከል ኣብ ሕንጸት ኣድሒቡ ሓርዀትዀት ይብል ከምዝነበረ፡ ሻቡ እዋን ምስ ገለ ጋዜጣታት ዝገበሮ ቃለ ምልልስ ነቢብና ከምዝነበርና ንዝክር።

ወዲ ዓንዱ ንደራሲ ኣብ ወርሒ 9/1991 ናብ ኢምባሲ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ መዚዙ ከምዝለኣኾ፡ ደራሲ ኣብ ወርሒ 5/ 1992 ብኮምፒዩተር ዝተሰነየ ርክባትን ኮድን ይፈትሕ ከምዝነበረ፡ ብሰንኪ “ዝተበሃለካ ጥራሕ ግበር” ዚብል ትእዛዝ ኣሕሉቅቱ ኣብ ዝተፈላለየ እዋን፡ ምስ ወዲ ዓንዱ ኣብ ግዜ ገድሊ፡ ምስ መሳርሕቱ ኣብ ኢምባሲ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ብሰንኪ እዛ ትእዛዝ ከምዘይተቃደወ ይገልጽ። ደራሲ ካብቶም “እሺ ጎይታይ ጥራሕ ዘይብሉ” ግን ድማ ብቕንዕና ንሓለፍቶም ዝብድሑ ሓዲሽ ቅዲ ስሉጥ ኣገባብ ስራሕ ንምምሓዝ ሰለም ዘይብሉ ሰባት ከምዝዀነ ይገልጸልና። ብርግጽ ተጋዳላይ ኣብ ግዜ ገድሊ ብወተሃደራዊ ትእዛዝ ይካየድ ስለዝነበረ “ዝተባህለካ ጥራሕ ግበር” ንዚብል ትእዛዝ ብሃሳባት ኪብድሕ ምሉእ ነጻነት ነቢርዎ’ዶ ንምፍላጥ ዕሙቕ ዝበለ ምርምር የድሊ ኢዩ። ካን’ዶ ከምዚ ዝዓይነቱ ጠባይ ኣብ ከም ብኣል ተጋዳላይ ቢትወደድ ኣብርሃ ብዝያዳ ደሚቝን ጎሊሑን ይረኣ ነቢሩ’ዶ ቢልካ ምሕታትን ምምርማርን፡ ምስቲ ደራሲ ዘምጽኦ ሓሳባት ምውህሃድን ናብ ሓቂ ንምቕራብን ሚዛናዊ ገምጋም ንምግባርን ይሕግዝ ኢዩ ንብል።

“ሕላገት ንግዲ ዘይነበራ” ኣብ ትሕቲ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ ብዛዕባ ኣብ ማእከል ኣዲስ ኣበባ እተደዀነት፡ ደራሲን ብጾቱን “እንዳ ማቴዎስ” ብዚብል ሽም ዝፈልጥዋ፡ ኣብ ብድብድን ጨናዊን ከባቢ እትርከብ ቤት መስተ የዘንቱ። ደራሲ ከም መጠን ዲፕሎማሰኛ ሃገረ ኤርትራ መኪና ሒዙ፡ ብሓደ ወገን ሳሕቲ ኣብ “ሕዛእቲ ሃብታማት” ማለት ሆቴል ግዮን፡ ብኻልእ ሸነኽ ዝያዳ ኣብቲ ብድብድን ጨናዊን ስፍራ እትርከብ ቤት መስተ ‘እንዳ ማቴዎስ’ ኣዘውቲሩ ምስ ብጾቱ የዋግዕን የዕልልን ይዘናጋዕን ከምዝነበረ ስክፍ ከይበሎ ብቕንዕና ይህብረና።

ደራሲ ኣስዒቡ ምልስ ኢሉ ታሪኹ እንክገልጽ “ን9 ኣዋርሕ ኣባል ማሕበር መንእሰያት ከረን ኮይኑ ዝተፈላለየ ኣገልግሎት ከምዝሃበን፡ ብ28-06-1978 ንወተሃደራዊ ስልጠና ንእማህሚመ ከምዝወረደ፡ ወርሕን 2 ሰሙንን ተዓሊሙ፡ ብዕለት 15-08-1978 ታዕሊሙ ዛዚሙ ናብ ክፍሊ ምልክት ከምዝተመደበ ይገልጸልና፤ ኣስዒቡ’ውን ኣብቲ ግዜ ኣብ ሜዳ ምስቲ ኣቐዲሙ ዝተጋደለ ሓዉ ኣማኑኤል ኣፈወርቂ ዝገበሮ ኣዘናጋዒን መሃሪን ዕላል የካፍለና። ኣማኑኤል ኣፈወርቂ “ኣነስ ባህርያት ደቂ ሰባት እገርመኒ። ኣብ’ዛ ገዛእ ሰብነትካ ከም ድላይካ ንኸይትከውን፡ ኪመልኩኻ ወይ ንሳቶም ዚደልይዎ ተግባር ጥራይ ክተተግብር ይደልዩኻ። ኣበሳ ነብሶም ከየቃንዑ፡ ኪምዕዱኻ ወይ ኪወቕሱኻ ይህወኹ” ብምባል ሕጂውን ድሕሪ እዚ ኩሉ መዋዕል ዓመታት ሓቕነቱ ምስክር ዘየድልዮ ረዚን ዘረባ ከምዝተዛረቦ ንርኢ።(ገጽ 21) ኣስዒቡ ብ1987 ዝተሰኣለ ስእሊ ናይ ጨሓም ሓዉ ብምቕራብ ከምዚ ብምባል የዘንቱ፡ “ኩሎም ዚሰማምዑላ ደፊሮም ዘይብልዋ፡ “ኤማ ድኣ ኣእምሮኡ ካብ ዚስሕት ነዊሕ እንዲዩ ገይሩ” ዚብል ዘረባ ከምዝነበረት ይገልጸልና። እዚ ግሩም ጨሓም ሓዉ፡ ሕጂ ኣብ 2024 ኣበይ ከምዘሎ ኣይገለጸልናን። ስዉእ ወይ ነፍሲሄር ቢሉውን ኣይገለጾን። ደራሲ፡ ሃሙን ቀልቡን ኣብታ ‘እንዳ ማቴዎስ’ ዚብልዋ ባር ከምዝነበረ፡ ብዝተፈላለዩ ምክኒታት ብ28-12-1995 ዲፕሎማሲያዊ ክብሩ ተገፊፉ ከምገበነኛ ብኣምባሳደር ሃገረ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ ተጋዳላይ ሃይለ መንቀርዮስ ከምዝተጠረዘ አጻዕድዩ ሓቢሩናሎ። ገጽ 24

“ፍሉይ ቦታን ቆጸራን” ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ ብርሃነ ዓንዱ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ኣባል ኢምባሲ ሃገረ ታንዛንያ፡ ንደራሲ ዝገበረሉ ምዕዶን ምክፋል ተሞክሮ ስራሕን ህይወትን የዘንትወልና። ብርሃነ “ኣብ ገድሊ ዚነበረ ግኑን ኣተሓሳስባ ‘ኣነ ክሓልፍ ንስኻ ስዓብ’ ከምዝነበረ፡ ኣብ ሓቀኛ ናይ ስራሕ ዓለም ዘሎ ኣተሓሳስባ ግን፡ ንስኻ ሕለፍ ኣነ ክጸንሕ” ዚብል ቄናን ኣተና ምኳኑ ይገልጸልና። ደቂ ዓንዱ ኣብ በረኻን ከተማን ሽጣራታት ናብራ ከምወለዱ ከምዝመሃርዎ ብቕንዕና ኣዘንትዩልና። ገጽ 32

“ንዕብየት ስልጣንካ ጸዓር” ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ በቲ ልሙድ ትምህርቲ ብርሃነ ዓንዱ ብምፍላም፡ ደራሲ “ደቂ ዓንዱ ዘይተምጽእዎ የብልኩምን” ቢሉ ብኣስተንክሮ ድሕሪ ምግላጽ፡ ዛንታ ተሞክሮ ወላዲኡ ማለት ኣቦኡ ሓቢሩናሎ። ከምዚ ይብል “ኣቦይ ኣፈወርቂ ኣብርሃም ብጽኑዕ ሓሚሞም ስለዚነበሩ ንዕረፍትን ንፋስ ንምቕያርን ብዕለት 28-08-1993 ናብ ኣዲስ ኣበባ” ናብቲ ናይቲ እዋን ‘ዲፕሎማሰኛ” ወዶም ናይ ሕጂ ደራሲ ወዶም ከምዝኸዱሞ፡ ባዕሎም ኣቦኡ ንዘዕለልዎ መሳጢ ዛንታ የካፍለና። “እዚ ወደይ ኣብ ዘበነ ዉርውራ ማለት፡ ጣልያን ተሳዒሩ እንግሊዝ ዚኣተወሉ፡ ገለ በላዕቲ ክልተ እንጌራ ኤርትራውያን፡ ንሽመትን ረብሓን ኪብሉ ምስ ጸላኢ ወገኑ። ዓስቢ ውዕለቶም፡ ሰበ-ስልጣን መንግስቲ ኤርትራ፡ ድሒሮም ፈደረሽን ምስ ፈረሰ ምስሌነታት ሃይለስላሰ ኮይኖም ኣገልጊሎም” በልዎ ኣቦኡ፡ ኣቶ ኣፈወርቂ። ደራሲ ኣቦኡ፡ ኣብ ‘ግዜ ዉርውራ’፡ “ጸላኢ” ዚብልዎ ዝነበሩ ንመን ከምዝዀነ ኣይሓበረናን። ንጥልያን’ዶ? ንእንግሊዝ’ዶ? ንኢትዮጵያ’ዶ? ንካልኦት ጐረባብቲ ሃገራት’ዶ? ወዘተ ኣየነጸረልናን። ኣቦኡውን ዝነገሩዎ ኣይመስሉን። ኣቦኡ ካብ ኣባላት ማኅበር አንድነት ወይ ሕብረት ከምዝነበሩ ይፍለጥ ኢዩ። ሓወቦ ደራሲ ማለት ደጃዝማች ሰለሙን ኣብርሃም፡ ምስለኔ ሓጸይ ሃይለስላሴ ካብ ዝነበሩ ኤርትራውያን ሓደ ኢዮም። እሞ’ከ ድኣ ሓዎም ንኣቶ ኣፈወርቂ ኣብርሃም ምስቶም “ገለ በላዕቲ ክልተ እንጌራ ኤርትራውያን፡ ንሽመትን ረብሓን ኪብሉ ምስ ጸላኢ ወገኑ።” ዝተባህሉ ዜጋታትና ይጽብጸቡ’ዶ? ደጃዝማች ሰለሙን ኣብርሃ፡ ሓገዝ እንግሊዝ ሓቲቱ ንተቃውሞ ህዝቢ ትግራይ ዝጨፍለቐ ሓጸይ ሃይለስላሰ፡ ምርኡይ ምስለኒኦ ኔሮም። ንጠቅላይ ግዝኣት ወሎ የመሓድሩ ከምዝነበሩ፡ ብርቱዕ ደርቂ ንወሎ ከምዘጥቔኤ ንፈልጥ ኤርትራውያን ውሑዳት ከምዘይዀንና ኪስሓት ኣይግባእን። ኣቶ ኣፈወርቂ ኣብቲ ግዜ ዉራዉራ “ጸላኢ” ኣካል ዝብልዎ ነየናይ ኔሩ፡ ደራሲ ኣይገለጸልናን፤ ከነጽርረልና ምተገበኤ። ገጽ 36.

እንተዀነ ግዳ ኣቦኡ ኣስዒቦም “ጴጥሮስ ወደይ፡ ኣሽንኳይ ንስልጣንን ጠቕምን ክትብል ክብርኻ ምሻጥ ይትረፍ፡ ድሕሪ ዕረፍቲ ወለድኻ ዝግብኣካ ውርሲ ክትጽበ’ውን ነውሪ ኢዩ። . . . ” እናበሉ ረዚን ምዕዶ ከምዝመዓዎ ገሊጹሎ።

ቀጺሉውን ኣብ ወርሒ 4-1988 ኣባል ኣካል ሓለዋ ርክብ ዓበይቲ ሬዲዮ ኣብ ዝነበረሉ ንዘጋጠሞ ጉዳይ ደራሲ የዘንቱ። ቅድሚ ናብ ምሉእ ዛንታኡ ምእታውና፡ ካብተን ኣብታ መጽሓፍ ተደማሚረን ሓደ ገጽ ዘይመልኣ ቃላት እንግሊዝኛ፡ ካብዚ ገጽ ዚፍልም ርኡይ ጸገም ቃላት እንግሊዝኛ ክንነቕስ፦
ኣብ ገጽ 36 ኣብ ክንዲ “frequency” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “frquency” ብምባል “e” ረሲዑ፡
ኣብ ገጽ 65 ብዛዕባ database እንኪገልጽ ኣብ ክንዲ “Query” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “Quiey” ብምባል “r” ረሲዑ “i” ሰዅዑ፡
ኣብ ገጽ 75 ኣብ ክንዲ “Human Resources” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “Human Resorce” ብምባል “- - - -u - - - e” ረሲዑ፡
ኣብ ገጽ 82 ኣብ ክንዲ “Pathology” ደራሲ “patology” ብምባል “h” ረሲዑ
እቲ ኣመና ዘገርም ኣብ ገጽ 97 ኣብ ክንዲ “Diplomacy” ደራሲ “Diplomasy” ብምባል ን“c” ብ “s” ተኪኡ
ኣብ ገጽ 108 ኣብ ክንዲ “American School” ደራሲ “American Schoole” ብምባል “e” ወሲኹ
እዚን ከምዚን ዝኣመሰለ ተራ ጌጋታት፡ ድሩትነት ፍልጠት ለቐምቲ ፊደላትን ሸለልትነት ደራሲን ዘግህድ ከምኡውን ሸውሃት ንባብ ዚዓጹ ስለዝዀነ፡ ብሕጂ ኣብ ዚግበር ተመሳሳሊ ተበግሶ ምድራስ መጻሕፍቲ፡ ደረስቲን ለቐምቲ ፊደላትን ንስለ ክብሪ ነበብቲን መጻእቲ ወለዶታትን ብትኩርነት ኪርእይዎ ይግባእ።

ሕጂ ናብታ ደራሲ ናብ ዝገለጻ ፍጻሜ ወርሒ 4 ናይ 1988 ክነብል። ደራሲ፡ ሓደ ወርሒ ቕድሚ እዛ ዝገለጻ ፍጻሜ፡ ማለት ኣብ ወርሒ 3 ዕለት 17-20 1988 ዝተገብረ ሓያል ጥምጥም ሕዝባዊ ሰራዊትን ደርማስ ዓወት ውግእ ምድምሳስ ናደው ዕዚ ብጩቕ ቢሉ ሓንቲ ቓል ኣይገለጸልናን። ሕጂ ሓደ ወርሒ ድሕሪ ዓወት ምድምሳስ ዕዚ ናደውን፡ ምምራኽ ሶቭየታዉያን ኣማኸርቲን ምልስ ኢልና፡ ናብ ናይ ተጋዳላይ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ (ደራሲ) ናይ ሕጂ ዛንታ ንመለስ። ደራሲ የገልግለሉ ኣብ ዝነበረ ክፍሊ መራኸቢታት፡ ብፍላይ ብሰንኪ ድግግም ሞጎዳዊ ዋሕዚ frequency ዚረአይ ርኡይ ጸገም ብምልላይ፡ ፍታሕ ንዝበሎ ሓሳብ ንሓላፊ ጨንፈር መራኸቢታት (ምልክት) ዚነበረ ብጻይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ ከምዘረከቦ’ሞ፡ ብጻዩ ኣማኑኤል ነታ ኣብ መእተዊ ዝገለጽናያ ጦብላሕታኡ፡

“ኣየ ወዲ ኣፈወርቂ፡ ሓድሽ ፋሺን (ቅዲ) ክትፈቱ መዓት ኢኻ። ደሓን ኣብ’ቲ ኣብ ቅድሜኻ ዘሎ ጣውላ ኣቐምጦ” ከምዝበሎን ድሕሪ ዓመትን መንፈቅን ማለት (ድሕሪ ወርሒ 10 1989) ብጻይ ኣማኑኤል ኣኼባ ኣባላቱ ብምጽዋእ፡ ንናይ ነፍሲወከፍ ኣካል ዚዓመመቶ ስራሕን ዘጓነፈ ሕጽረታትን ብዝርዝር መግለጺ ድሕሪ ምሃቡ፡ ናብታ ቻርት ብምምልካት፦
“ካብ ተሞክሮና ብዝቐሰምናዮ መሰረት፡ ቅድሚ ሕጂ ናይ ማእከሎት ሬድዮታት ርክብ፡ ኣብ ማዕበል ጻዕቂ ርክብ ኣብ ዘጓንፈሉ፡ እዋናዊ ፍታሕ ክንገብረሉ ጸኒሕና ኢና። ኣብ ዓበይቲ ሬድዮታት ከጓንፍ ንዚጸንሐ ጻዕቂ ርክብ፡ ብኸምዚ ኣብ’ዚ ቻርት እትርእይዎ ዘለኹም ኣገብብ ጌርና ክንፈትሖ ኢና” ብምባል “ኣብ ክንዲ ቅድሚ ዓመትን መንፈቕን ብብጻይ እገለ ቀሪቡ ግን ኣይሰራሕናሉን ቢልካ ጉድለትካ ምርዓም፡ ካብ ተሞክሮ ብዝቐሰምናዮ ቢልካ ምዝራብ እንታይ ይበሃል? እቲ ቻርት ቅድሚ ዓመትን መንፈቕን ዚቐረበ፡ ኣዳላዊኡ ባዕለይ” ብምባል ነቲ ንኣስታት 35 ዓመታት ኣብ ልቡ ከዚንዎ ዝጸንሔ ናይቲ እዋን ስምዒቱ የፍስስ።

ነበብቲ ደራሲ በይኑ ብዝበሎ ክንፈርድ ኣይንክእልን ኢና። እንታይ ደኣ ውዕሎን ታሪኽን ሕዝብና ክንዲ ዝዀነ ንነፊ ነመዛዝን ንግምግምን ንትንትን። እቲ ብህርኩትነቱ ዚልለ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረትኣብ፣ እቲ “ኣብ ማዕበል ጻዕቂ ርክብ ኣብ ዘጓንፈሉ’ እዋናዊ ፍታሕ ክንገብረሉ ጸኒሕና” እናበለ ግን ድማ ንስርሒት ምድምሳስ እዚ ናደው ዘቐላጠፈ ኣሓዱ መራሒ፣ እቲ ወርሒ ድሕሪ ዓወት ምድምሳስ እዚ ናደው ንዝቐረበሉ ‘ሓዲሽ ቅዲ ሓሳባት’፡ ምስጢራዊነት ብምዕቓብ ኣብቲ ሕዝባዊ ሰራዊት ኣብ ወርሒ 2 1990 ንዝተግበሮ ስርሒት ፈንቅል ንምድላው፡ ሃሳባት ብጾቱ ሰሚኡን ጸሚቑን፡ ኣገባባት እንተሓበረ፤ የመስግኖ እምበር የውቕሶን።

ደራሲ ግቡኡ ዚገብር ኪውደስ ደልዩ እንተዀይኑ፡ ክሳብ ሕጂ እዋን ንሓቀኛ መትከል ገድሊ ኣይፈለጠን ክንብል ንኽእል። ደራሲ ነታ ባዕለይ ኣዳሊየያ ዝብላ ቻርት’ከ ካብ ተሞክሮ እምበር ካበየናይ ዩኒቨርሲቲ ደኣ ተማሂርዋ! እዚ ጌረ ኣብ ቅድሚ ብጾተይ ዘይተወደስኩ ቢልካ ከም ቖልዓ ምኒን ምባል ብስውኣት ምሽኽእላል ኢዩ። ደራሲ ንሓዲሽ ቅዱ ንዝምልከቶ ኣካል ይህብ፡ ዝምልከቶ ኣካል ድማ ምስ ዝምልከቶ ኣካል ተመያይጡ፡ ኣብቲ አድላይ ዝተበሃሎ ናይ ዜሮ ሰዓት ኣብ ፈተነን ኣብ ግብሪን ይውዕል። ገድሊ ሕዝቢ ኤርትራ ዝኣምነሉ መስርሕ እዚ ኢዩ። ንኣማኑኤል ዝኮስኮሱ አርካናት ቃልሲ ሕዝቢ ኤርትራ፡ መትከል እኒ ቀዳማይ ፕረዚደንት ማሕበር ፍቕሪ ሃገር ዝነበሩ ፊተውራሪ ገብረመስቀል ወልዱ “ርእይቶ ፍሩያት ጥራሕ ኣይንስማእ ርእይቶ ደቀቅቲውን ንስማእ’ ዚብል ዲሞክራሲያዊ መትከል ዘስንቁ ስለዝነበሩ፡ ብርግጽ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ፡ ደቂቅ ቢሉ ከይነዓቐ፡ ንናይ ብጻዩ ፍሉይ ቕዲ የስርሓሉ ኢዩ ቢሉ ኣብ ዝኣመነሉ ህሞት ኣብ ግብሪ ምውኣሉ፡ ሕጂ ዝያዳ ከምነድንቖ ገቢሩና! ተጋዳላይ ኣማኑኤል ኣብዘለኻዮ ክብሪ ንኣኻ ቢልና ኣሎና!

ተጋዳላይ ኣማኑኤል ብብዙሕ ዕዉት ስርሑ ንፈልጦ። ካብ ተጋዳላይ ጴጥሮስ ሰለሙን ካብ ዝተቐበላ ትእዛዝን ጻዕዳ ወረቐትን ብርዒን ጥራሕ ተበጊሱ፡ ንኣሽሓት ተጋደልቲ ኤርትራ፡ብመደብ ብምጥያስ ኣብ ሲቪላዊ ናብራ ንክጽምበሩ ከይደቀሰ ይሓድር ከምዝነበረ ንፈልጦ ተጋዳላይ፡ ነቲ ካብ እዋን ንእስነቱ ኣብ ገድሊ ኣብ ክፍሊ ምልክት ሃርኮትኮት ዚብል ዝነበረ ህርኩት ተጋዳላይ፡ ነቲ ጎድኒ ጎድኒ ዕለታዊ ስርሑ ንነፍሱ ብምንባብ ደሊቡን ብፍልጠት ሓኒጹን ክሳብ ደረጃ ዶክትረይት ዘጽንኤ ኣብነታዊ ተጋዳላይ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ፡ በዚን ከምዚን ተራ ወቀሳ ኣይንፈርዶን። ደራሲ ግዜ ገድሊ ኣነን “ባዕለይን” ዘይበሃለሉ፡ ንሕና ዚበሃለሉ መድረኽ ከምዝነበረ ዝዜንግኤ ይመስል። ደራሲ ነቲ ኣነ ባዕለይ ዘዳለኩዎ ዝበሎ ቻርት፡ ባዕሉ ከም ዝገለጸልና “ብጻይ ኣማኑኤል ነፍሲወከፍ ኣካል ዚዓመመቶ ስራሕን ዘጓነፈ ሕጽረታትን ብዝ መግለጺ ሂቡና።” ካብ በለ፡ ደራሲ ዝርከባ ክፍሊ ካብ ዝዓመመቶ ዕማም፡ ነቲ ደራሲ “ብውልቀይ ቀሪበዮ” ዚብሎ ስራሕ እንተዘይተገምጊማ፡ ደራሲ ንሓለቃኡ ኪሓትት ምተገበኣ እምበር ድሕሪ 35 ዓመታት ዓንገረር ምባል ፋይዳ የብሉን። ደራሲን ብጾቱን ኣብቲ በድበድን ጨናዊን ስፍራ ኣብ ትርከብ ቤት መስተ ማቴዎስ ኪዘናግኡ እንከለዉ፡ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ እንታይ ዕማማት ይዓምም ኔሩ እንፈልጥ ብጾቱ ኣሽሓት ኢና፡ እቲ ምንታይ ግብሩ ብዘይቃልዓለም ስለዚምስክረሉ።

ደራሲ ኣብ ገጽ 39 “ኣርሓ ኣርሓ ልሒሱ ኢዩ ኣርሓ ዚኸውን” ብምባል ናይ ሓደ ብጻዩ ጥቅሲ ተለቒሑ የዘንቱ። ደራሲ ደረጃ ንቕሓቱ ኣብ ሕቶ ምልክት ዚኣቱ “ድሮ ኣርሓ ዚዀነ ደኣ” ካልእ ኣርሓ ልሒሱ ዲዩ ከም እንደገና ኣርሓ ዚኸውን?” ቢሉ ኪሓትት ኣይከኣለን። ካብኡ ናብኡ “ዝራብዕ ኣርሓ ልሒሱ ኢዩ ኣርሓ ዚኸውን” እንተበለ’ዶ ምሓሸ ነቢሩ? “ኣራሚ ጽሑፋትን ለቓሚ ፊደላትን” ናይዛ መጸሓፍ እንታይ ይብል? . . . ካብተን 135 ገጻት እንተርኪብናሉ ካብ ገጽ 40 “ጠቐነ” ካብዚብል ንኡስ ምዕራፍ “ጥማዕ ገምጋምና” ምቐጸልና’ሞ ደራሲ ባዕሉ ኣብ ዲቕ ዝበለ “ጠቐነ” ተኣሊኹ ከምዘሎ ስለዝተረደኣና ክሳብ ብኣል ኣምባሳደር ሃይለ መንቀሪዎስ መልሲ ዝህብዎ ገዲፍናዮ!

ሓቂ ምስ ገለጽና ንሓሶት ነሸቝርራ፣
ፍለጡና በሉ ንሕና ኢና ኤርትራ።

[Axumezana]

ሃተፍተፍ እንዳዛህላይ ማህላይ፤

[Meleket]

ቡሩኽ ቕነ ሕማማት ንምነየልካ .. .. ..

ናብ ብርሃነ ትንሣኤ ምስ ኩሎም ደለይቲ ሰላም ኤርትራውያንና ኢትዮጵያዉያንን ብሰላም የብጽሕኻ!

ሃተፍተፍ እንዳዛህላይ ማህላይ፤

[QB]

ደራስን ተመራማርን ኣለምሰገድ ተስፋይን

[Axumezana]

ኤርትራ፥ ትባሃል፥ ሃገር፥አይነበረትን፥ ክትነብር፥ እውን፥ ክፍቀደላ፥ የብሉን፤



ኢትዮጵያን፥ እስከ፥ ዛሬ፥ እያደማ፥ ያለው፥ የኤርትራ፥ ጉዳይ፥ ንጉስ፥ሚንሊክ፥ትግራይን፥ ለማዳከም፥ የትግራይን፥ህዝብና፥ መሬት፥ ቆርሰው፥ ለጣልያን፥ በመሸጣቸው፥ሲሆን፥ አፄ፥ ሀይለስላሴም፥ ችግሩን፥ ከስሩ፥ ከመንቀል፥ ይልቅ፥ኤርትራ፥ ከእናት፥ አገሯ፥ ጋር፥ ተቀላቀለች፥በሚል፥የሀሰት፥ትርክት፥ ኤርትራ፥ የምትባል፥ ጠቅላይ፥ ግዛት፥ በመፍጠር፥ ኢትዮጵያን፥የማድማቱ፥ሴራ፥ እንዲቀጥል፥ አድርገዋል።



እውነታው፥ ግን፥ኤርትራ፥ የምትባል፥ ምድር፥ ጣልያን፥ የፈጠራት፥ እንጂ፥የኢትዮጵያ፥ ልጅ፥ እንዳልሆነችና፥የትግራይ፥ አካል፥ነች። አሁንም፥ ኤርትራ፥ የሚለውን፥ ስም፥ አጥፍቶና፥ በተጋሩነታቸው፥ የሚያምኑ፥ ኤርትራዊ፥ ተጋሩን፥ አደራጅቶ፥ኤርትራ፥ በሃይል፤ በዲፕሎማሲና፥በፈቃደኝነት፥ ከትግራይ፥ ጋር፥ እንድትቀላቀል፥ ማድረግ፥ አማራጭ፥ የሌለው፥ስር፥ ነቀል፥ መፍትሄ፥ ነው።

[Meleket]

“ወዳጃችን Axumezana የቀን ቕዠትና ህልም ኣይከለከልም!

ከ”ብሪቶርያ” መልስም መቓዠቱን ኣልተውክምን?

ኤርትራ፥ ትባሃል፥ ሃገር፥አይነበረትን፥ ክትነብር፥ እውን፥ ክፍቀደላ፥ የብሉን፤



ኢትዮጵያን፥ እስከ፥ ዛሬ፥ እያደማ፥ ያለው፥ የኤርትራ፥ ጉዳይ፥ ንጉስ፥ሚንሊክ፥ትግራይን፥ ለማዳከም፥ የትግራይን፥ህዝብና፥ መሬት፥ ቆርሰው፥ ለጣልያን፥ በመሸጣቸው፥ሲሆን፥ አፄ፥ ሀይለስላሴም፥ ችግሩን፥ ከስሩ፥ ከመንቀል፥ ይልቅ፥ኤርትራ፥ ከእናት፥ አገሯ፥ ጋር፥ ተቀላቀለች፥በሚል፥የሀሰት፥ትርክት፥ ኤርትራ፥ የምትባል፥ ጠቅላይ፥ ግዛት፥ በመፍጠር፥ ኢትዮጵያን፥የማድማቱ፥ሴራ፥ እንዲቀጥል፥ አድርገዋል።



እውነታው፥ ግን፥ኤርትራ፥ የምትባል፥ ምድር፥ ጣልያን፥ የፈጠራት፥ እንጂ፥የኢትዮጵያ፥ ልጅ፥ እንዳልሆነችና፥የትግራይ፥ አካል፥ነች። አሁንም፥ ኤርትራ፥ የሚለውን፥ ስም፥ አጥፍቶና፥ በተጋሩነታቸው፥ የሚያምኑ፥ ኤርትራዊ፥ ተጋሩን፥ አደራጅቶ፥ኤርትራ፥ በሃይል፤ በዲፕሎማሲና፥በፈቃደኝነት፥ ከትግራይ፥ ጋር፥ እንድትቀላቀል፥ ማድረግ፥ አማራጭ፥ የሌለው፥ስር፥ ነቀል፥ መፍትሄ፥ ነው።

[Meleket]

ንመጽሓፍ “ጥማዕ ዝኽርታተይ ብጴጥሮስ ኣፈወርቂ” - ጥማዕ ገምጋምና

ሎሚ ዓመት መንግስቲ ኤርትራ ብናጻ ድላይካ ናይ ምጽሓፍ መሰል ዝያዳ ኣፍቂዱ’ዩ ግዲ፡ ሓንቲ ካብ’ቲ ልሙድ ኣገባብ ድርሰት ኣመና ፍልይ ዝበለትን፡ ናጽነትን ድፍረትን ደራሲኣ ዘግሓደት መጽሓፍ ተሓቲማስ፡ ሸውሃት ምንባብና ንክነዕግብ ድሕሪ ክንደይ ረኺብና ክንነብባ ክኢልና። እዛ 135 ገጻት ዘለዋ ምጥንቲ መጽሓፍ ኣርእስታ “ጥማዕ ካብ ዝኽርታተይ” ይብል። ‘ደራሲኣ እንታዋይ ኢዩ? ኣበይ ዝነበረ ኢዩ? ብዘየገድስ እስከ ካብ ጥማዕ ዝኽርታቱ እንታይ ኢዩ ከጥዕመናን ኪምህረናን?’ ቢልና፡ ቅድሚ ናብ ትሕዝቶ መጸሓፍ ምንባብ ምጅማርና፡ ናብ ገበር መጸሓፍ ዘሎ ርእይቶታት ኣድሃብና። ደራስን ተመራማርን ኣለምሰገድ ተስፋይን ዳይረክተር ጀነራል ክፍሊ ጋዜጣ ኣቶ ሰለሙን በርሀን ካልኦት 3 ሰባት ኣብ ዳሕረዋይ ገበር መጽሓፍ ዘንበርዎ ጦብላሕትኦም ብህድኣት ነቢብና። ኣቶ ተስፋይ ጎይትኦም (ጉራጌ) ዋና ኣካያዲ ስራሕ ህንጻ ሰገን፡ ንኣገባብ ጸሓፊ ምስ ዉሩይ ደራሲ ነፍስኄር ተስፋየ ገብረኣብ ኬመሳስልን ናእዳ ብዝተሓዎሶ ቃና፡ ን “ባር ማቴዎስ” ዚናፍቐ እንኪመስል፤ ጦብላሕታ ኣለም ሰገድ ተስፋይ ድማ ንደራሲ “ኣነ ብዛዕባ ትሕዝቶ ጽሑፍካ ርኢቶ የብለይን። ሓደ ኣረጋጊጸ ዝነግረካ ግን፡ ክትጽሕፍ ከምትኽእል ኣርኢኻ። ካብ ጥማዕ ዝኽርታተይ፡ ውልቃዊ ታሪኽካ ዘይትጽሕፍ።” ብምባል ሓጻርን ገላጺት ሃሳብን ብምሃብ ይድምድም። እስከ በሉ ንእተው ናብ ትሕዝቶ ጽሑፍ ‘ደራሲ’፡ ‘ዲፕሎማት’፡ ‘በዓል መንድዓት’ን ‘ሓረስታይ’ን ተጋዳላይ፡ ብጻይ ብጾቱ ከምዝዀነ ኣብ ጽሑፉ ናብ ዝሓበረና ናብ ጥማዕ ዝኽርታት ጴጥሮስ ኣፈወርቂ - ‘ወዲ ኣፈወርቂ’!

ደራሲ ኣብ ትሕቲ “ምስጋና” ዚብል ኣርእስቲ፡ ንስውእቲ ብጸይቱ ተጋዳሊት ሉኡላ ቀሺ ገብረሚካኤል ኣመስጊኑ፡ ንሰለስተ ብጾቱን ንሓደ ኣቶ ካሕሳይ ዝተባህለ ዜጋን “ዝፈልጥዎ ምስጢር ርብዒ ዘመን” ስለዝገለጹሉ የመስግን። ብጸይቲ ዛህራ ንዝበላ ብጸይቱ’ውን ጽሑፋቱ ዝስንደሉ ኮምፒውተር ስለዝፈቐደትሉ፣ ንብጾቱ ነጋሲን ሃብተን ኣብ “ሚኒስትሪ ጉዳያ ወጻኢ” ሰነዳት ንክርኢ ስለዝፈቐዱሉ (ኣስተዉዕል፦ኣራሚ ቃላት፡ ኣብታ ‘ጉዳያ’ ትብል ቃል፡ ብሰንኪ ንፊደል ‘ት’ ምስኳዕ ምዝንግዑ፡ “ጉድ-ኣያ” ማለት ‘ጉድ ናይ ኣያ-እገለ’ ከምኡ’ውን “ጉድኣያ” ወይ ‘ህሰያ’ ከየስምዕ ክጥንቐቕ ነቢሩዎ)፣ ብጻዩ ሰሎሙን ለቐማ ፊደላት ስለዝሓገዞ፡ ዋና ሳቫና ኢንተርናሽናል አቶ ኣብርሃም [ነፍሲሄር]፡ ኣብ ግዜ ኮሮና፡ ደራሲ ኣብ ዝደለዮ ግዜ ዚጽሕፈሉ ክፍሊ ሆቴል ሓዚኦምን ኢንተርነት ብነጻ ኪጥቐምን ኪጽሕፍን ስለዝሓገዝዎ፣ ብጻዩ ፍረሚናጦስ ቅርጺ መጽሓፍ ኣብ ምውጻእ፣ ስዉእ ብጻዩ አፈወርቂን ጓሉ ሊብራ ጴጥሮስን ንሰለዝመጠዉዎ ናይ ገበር ስእልታት የመስግኖም። ደራሲ ዕላማ ጽሑፉ፡ ንተዘክሮታቱ ንምስናድ እምበር “ነቂጹ ማዩ ዝወደኣ ጉዳይ ስጋ ኣልቢሱ ምስ ማንም ወዲ ኣዳም ዋሕስ-ኣገብእ ንምባል ከምዘይኮነ፡” ‘መልእኽተይ’ ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ ዕላማኡ ኣነጺሩሎ። ሕጂ ‘ዋሕስ-ኣገብእ’ ከይበልና፡ ደራሲን ተመራማርን ኣለምሰገድ ተስፋይ ንዝጎሰዮ ርእይቶ ኣብ ትህዝቶ ጽሑፍ “ጥማዕ ዝኽርታተይ”፡ ንሕና ኤርትራውያን ደያኑ ማእከልን መስመርን ብኤርትራዊ ጭዉነትን ሓበንን ቕኑዕ ሕልናን ንጥማዕ ገምጋምና ከነካፍል። . . . ግርም።

ኣብ ቀዳማይ ምዕራፍ “መምለሲ ዘይብሉ መንገዲ” ኣብ ዚብል ክፋል፡ ደራሲ ብዛዕባ ኣዚዩ ዘፍቕራ ብኣልቲ ቃልኪዳኑን ኣደ ደቁን ብምድፍናቕ ዝገበሮ ዕላላትን ነታ ኣርሒቓ ዝገሸት ብጸይቱ ተመለሲ በጃኪ እናበለ ይምሕጸን። ኣቶ ሰሎሙን ጆርጆ ዝሃቦ ሰፋሕ ባርኔጣ ወድዩ (አስተውዕል፦ሰሎሙን ኣብርሃ ንማለት’ዶ ይኸውን፡ ከምኡ ዝዓይነቱ ገፋሕ ባርኔጣ ብምውዳይ ዚፍለጥ ህቡብ ወዲ ኣስመራ ነቢሩ)፤ ኣብ ባር ኢምፒሮ ጋዜጣ እናንበበ ምስ ውሽጡ ይላዘብ የስቘርቁርን የስተንትንን። ደራሲ፡ ንፍትውቱ ዘለዎ ነቕ ዘይብል ደረጃ ፍቕሩን ናፍቖቱን ንምግላጽ፡ ብተምሳጥ ዘዳለዎ ደብዳቤ ብመልእክተኛ ክሰደላ መዲቡውን ጽሒፉ ኣዳልዩላ’ሎ። ባዕሉ ብኣካል ከብጽሓላ ከምዘይኽእል ዝተረድኦ ይመስል። ብጸይቱ ተጋዳሊት ሉኡላ ገብረሚካኤል ብሰንኪ ብርቱዕ ሕማም ብዕለት 04-03-2019 ብመስዋእቲ ከምዝተፈለየቶ ይህብር። ነዚ ‘ጥማዕ ዝኽርታት’ ዝበሎ ጽሑፉ፡ ነታ ዓቕሚ ክእለቱ ኣለልያ፡ ንኪጽሕፍ ተተባብዖ ዝነበረት ብጸይቱ ንምቕሳን ከምዝጸሐፎ ይህብር። በዚ ኣጋጣም ንጅግና ስውእቲ ተጋዳሊት ሉኡላ መንግስተ ሰማይ ንደራሲን ስድርኡን ጽንዓት ንምነ።

ናብ ዕምቖት ትሕዝቶ ጽሑፍ ምስ ኣተና፡ ዘይከም ተስፋይ ጎይትኦም (ጉራጌ) ኣብ ገበር ዘስፈሮ፡ ኣገባብ ኣጸሓሕፋ ደራሲ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ፡ ምስ ኣገባብ ኣጸሓሕፋን ርቐትን ዉሩይ ኤርትራዊ ደራሲ ተስፋዬ ገብረኣብ ዘራኽብ ፈትሊ’ኳ ኣይረኸብናሉን። እኳ ደኣ ደራሲ ከምቲ ኣብ ውሽጢ መጽሓፍ ኣብ ገጽ 37 ብንጹር ዝተገልጸ ናይ እዋን ገድሊ ግሩም ገምጋም ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ፡ ደራሲ ናቱ “ፍሉይ ቅዲ”ን “ፍሉይ ጥበብ”ን “ፍሉይ ግሉጽነትን” ኣላልዩና። ኣብ ሜዳ ኣብ 1988 ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ ንተጋዳሊ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ ማለት ናይ ሕጂ ደራሲ “ኣየ ወዲ ኣፈወርቂ፡ ሓዲሽ ፋሺን (ቅዲ) ክትፈቱ መዓት ኢኻ” ዚብል ገምጋምን ርእይቶን ሂብዎ ነበረ። ብርግጽ ደራሲ ንጽሑፉ፡ ነብሰ ዕላል ማለት ጴጥሮስ ምስ ጴጥሮስ ከምዘዕልል ገቢሩ ምድላው ምስትርኢ፡ ኣብ 1988 ኣብ ሜዳ ኤርትራ ዝተገብረ ብስለትን ቕንዕናን ገምጋም ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ በርሃው ቢሉ ይንጽር። ኣማን ብኣማን ተጋዳላይ ጴጥሮስ “ሓዲስ ፋሺን (ቅዲ)” ኣጸሓሕፋ’ውን ኣርኢኻና ኢኻ’ሞ፡ ኣገናዕ ንብሎ!


“እቲ ጎይታ ኩሉ ግዜ ሓቀኛ ኢዩ” ኣብ ዚብል 2ይ ምዕራፍ፡ ደራሲ ኣብ ገጽ 11 ሓው ኢሳይያስ ከምዝኾነ “ዕጥይ ምጥይ” እናበለ ንብርሃነ ዓንዱን ንነበብትን ሓቢሩና። ኣብ መፋርቕ 1987 ድሕሪ ሓድነታዊ ጉባኤ ህ.ግ.ሓ.ኤን ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ማእከላይ መሪሕነትን፡ ሓላፊኡ ኮይኑ ኣብ ክፍሊ መራኸቢታት (ምልክት) ምስ ተመደበ ተጋዳላይ ተወልደ ዓንዱ ዝገበሮ ተዋስኦ ኣብዚ ምዕራፍ ኣዘንትዩልና’ሎ። ደራሲ ካብ 1984 – 11/1986 ሓላፊ ርክብ ዓበይቲ ሬዲዮታት ከምዝነበረን፡ ድሕሪ እቲ ሓድነት ግን ካብ ዝነበሮ ጽፍሒ ንታሕቲ ወሪዱ ተራ ኣባል ከምዝነበረ ገሊጩልና። ምስ ወዲ ዓንዱ ዝገበሮ ልዝብን፡ ወዲ ዓንዱ ንደራሲ 2 ድልዱላት መጸሓፍቲ ስነኣእምሮን፡ ንደራሲ ምስ ብጾቱ ከመይ ኪካየድ ከምዘለዎ ዚምሕራ ብቋንቋታት እንግሊዝኛን ትግርኛን ዝተጻሕፋ መጽሓፍቲ ብምሃብ ከምዝኮስኮሶን ይምስክር። “ኣብ ትኣምነሉ ጉዳይ ምጽናዕ ጽቡቕ ባህርይ ከምዝዀነ፡ ኣመና ምትራርን ኣቻዮ ምዃንን ግን ኣብ መንጎ ተኽእሎ ምስባር ከጋጥም ከምዝኽእል” በምግላጽ ወዲ ዓንዱ ንደራሲ ከምዝመዓዶን ብእወንታዊ መንገዲ ከምዝጸለዎን ይገልጽ። ኣብ ኣዲስ ኣበባ ፍሉይ ስድራቤታዊ ፍቕሪ ምስ ብርሃነ ዓንዱ (ሓው ንተወልደ ዓንዱ) ከምዝመስረተ ደራሲ ኣዘንትዩልና’ሎ። “ወዲ ዓንዱ” ድሕሪ ናጽነት ከንቲባ ወይ ኣመሓዳሪ ከተማ ምጽዋዕ ኣብ ዝነበረሉ እዋን ‘ዝተጋደልኩ ዝዓነወትን ዝፈረሰትን ከተማ ንምርኣይ ኣይዀነን’ ብዚብል መትከል ኣብ ሕንጸት ኣድሒቡ ሓርዀትዀት ይብል ከምዝነበረ፡ ሻቡ እዋን ምስ ገለ ጋዜጣታት ዝገበሮ ቃለ ምልልስ ነቢብና ከምዝነበርና ንዝክር።

ወዲ ዓንዱ ንደራሲ ኣብ ወርሒ 9/1991 ናብ ኢምባሲ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ መዚዙ ከምዝለኣኾ፡ ደራሲ ኣብ ወርሒ 5/ 1992 ብኮምፒዩተር ዝተሰነየ ርክባትን ኮድን ይፈትሕ ከምዝነበረ፡ ብሰንኪ “ዝተበሃለካ ጥራሕ ግበር” ዚብል ትእዛዝ ኣሕሉቅቱ ኣብ ዝተፈላለየ እዋን፡ ምስ ወዲ ዓንዱ ኣብ ግዜ ገድሊ፡ ምስ መሳርሕቱ ኣብ ኢምባሲ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ብሰንኪ እዛ ትእዛዝ ከምዘይተቃደወ ይገልጽ። ደራሲ ካብቶም “እሺ ጎይታይ ጥራሕ ዘይብሉ” ግን ድማ ብቕንዕና ንሓለፍቶም ዝብድሑ ሓዲሽ ቅዲ ስሉጥ ኣገባብ ስራሕ ንምምሓዝ ሰለም ዘይብሉ ሰባት ከምዝዀነ ይገልጸልና። ብርግጽ ተጋዳላይ ኣብ ግዜ ገድሊ ብወተሃደራዊ ትእዛዝ ይካየድ ስለዝነበረ “ዝተባህለካ ጥራሕ ግበር” ንዚብል ትእዛዝ ብሃሳባት ኪብድሕ ምሉእ ነጻነት ነቢርዎ’ዶ ንምፍላጥ ዕሙቕ ዝበለ ምርምር የድሊ ኢዩ። ካን’ዶ ከምዚ ዝዓይነቱ ጠባይ ኣብ ከም ብኣል ተጋዳላይ ቢትወደድ ኣብርሃ ብዝያዳ ደሚቝን ጎሊሑን ይረኣ ነቢሩ’ዶ ቢልካ ምሕታትን ምምርማርን፡ ምስቲ ደራሲ ዘምጽኦ ሓሳባት ምውህሃድን ናብ ሓቂ ንምቕራብን ሚዛናዊ ገምጋም ንምግባርን ይሕግዝ ኢዩ ንብል።

“ሕላገት ንግዲ ዘይነበራ” ኣብ ትሕቲ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ ብዛዕባ ኣብ ማእከል ኣዲስ ኣበባ እተደዀነት፡ ደራሲን ብጾቱን “እንዳ ማቴዎስ” ብዚብል ሽም ዝፈልጥዋ፡ ኣብ ብድብድን ጨናዊን ከባቢ እትርከብ ቤት መስተ የዘንቱ። ደራሲ ከም መጠን ዲፕሎማሰኛ ሃገረ ኤርትራ መኪና ሒዙ፡ ብሓደ ወገን ሳሕቲ ኣብ “ሕዛእቲ ሃብታማት” ማለት ሆቴል ግዮን፡ ብኻልእ ሸነኽ ዝያዳ ኣብቲ ብድብድን ጨናዊን ስፍራ እትርከብ ቤት መስተ ‘እንዳ ማቴዎስ’ ኣዘውቲሩ ምስ ብጾቱ የዋግዕን የዕልልን ይዘናጋዕን ከምዝነበረ ስክፍ ከይበሎ ብቕንዕና ይህብረና።

ደራሲ ኣስዒቡ ምልስ ኢሉ ታሪኹ እንክገልጽ “ን9 ኣዋርሕ ኣባል ማሕበር መንእሰያት ከረን ኮይኑ ዝተፈላለየ ኣገልግሎት ከምዝሃበን፡ ብ28-06-1978 ንወተሃደራዊ ስልጠና ንእማህሚመ ከምዝወረደ፡ ወርሕን 2 ሰሙንን ተዓሊሙ፡ ብዕለት 15-08-1978 ታዕሊሙ ዛዚሙ ናብ ክፍሊ ምልክት ከምዝተመደበ ይገልጸልና፤ ኣስዒቡ’ውን ኣብቲ ግዜ ኣብ ሜዳ ምስቲ ኣቐዲሙ ዝተጋደለ ሓዉ ኣማኑኤል ኣፈወርቂ ዝገበሮ ኣዘናጋዒን መሃሪን ዕላል የካፍለና። ኣማኑኤል ኣፈወርቂ “ኣነስ ባህርያት ደቂ ሰባት እገርመኒ። ኣብ’ዛ ገዛእ ሰብነትካ ከም ድላይካ ንኸይትከውን፡ ኪመልኩኻ ወይ ንሳቶም ዚደልይዎ ተግባር ጥራይ ክተተግብር ይደልዩኻ። ኣበሳ ነብሶም ከየቃንዑ፡ ኪምዕዱኻ ወይ ኪወቕሱኻ ይህወኹ” ብምባል ሕጂውን ድሕሪ እዚ ኩሉ መዋዕል ዓመታት ሓቕነቱ ምስክር ዘየድልዮ ረዚን ዘረባ ከምዝተዛረቦ ንርኢ።(ገጽ 21) ኣስዒቡ ብ1987 ዝተሰኣለ ስእሊ ናይ ጨሓም ሓዉ ብምቕራብ ከምዚ ብምባል የዘንቱ፡ “ኩሎም ዚሰማምዑላ ደፊሮም ዘይብልዋ፡ “ኤማ ድኣ ኣእምሮኡ ካብ ዚስሕት ነዊሕ እንዲዩ ገይሩ” ዚብል ዘረባ ከምዝነበረት ይገልጸልና። እዚ ግሩም ጨሓም ሓዉ፡ ሕጂ ኣብ 2024 ኣበይ ከምዘሎ ኣይገለጸልናን። ስዉእ ወይ ነፍሲሄር ቢሉውን ኣይገለጾን። ደራሲ፡ ሃሙን ቀልቡን ኣብታ ‘እንዳ ማቴዎስ’ ዚብልዋ ባር ከምዝነበረ፡ ብዝተፈላለዩ ምክኒታት ብ28-12-1995 ዲፕሎማሲያዊ ክብሩ ተገፊፉ ከምገበነኛ ብኣምባሳደር ሃገረ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ ተጋዳላይ ሃይለ መንቀርዮስ ከምዝተጠረዘ አጻዕድዩ ሓቢሩናሎ። ገጽ 24

“ፍሉይ ቦታን ቆጸራን” ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ ብርሃነ ዓንዱ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ኣባል ኢምባሲ ሃገረ ታንዛንያ፡ ንደራሲ ዝገበረሉ ምዕዶን ምክፋል ተሞክሮ ስራሕን ህይወትን የዘንትወልና። ብርሃነ “ኣብ ገድሊ ዚነበረ ግኑን ኣተሓሳስባ ‘ኣነ ክሓልፍ ንስኻ ስዓብ’ ከምዝነበረ፡ ኣብ ሓቀኛ ናይ ስራሕ ዓለም ዘሎ ኣተሓሳስባ ግን፡ ንስኻ ሕለፍ ኣነ ክጸንሕ” ዚብል ቄናን ኣተና ምኳኑ ይገልጸልና። ደቂ ዓንዱ ኣብ በረኻን ከተማን ሽጣራታት ናብራ ከምወለዱ ከምዝመሃርዎ ብቕንዕና ኣዘንትዩልና። ገጽ 32

“ንዕብየት ስልጣንካ ጸዓር” ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ በቲ ልሙድ ትምህርቲ ብርሃነ ዓንዱ ብምፍላም፡ ደራሲ “ደቂ ዓንዱ ዘይተምጽእዎ የብልኩምን” ቢሉ ብኣስተንክሮ ድሕሪ ምግላጽ፡ ዛንታ ተሞክሮ ወላዲኡ ማለት ኣቦኡ ሓቢሩናሎ። ከምዚ ይብል “ኣቦይ ኣፈወርቂ ኣብርሃም ብጽኑዕ ሓሚሞም ስለዚነበሩ ንዕረፍትን ንፋስ ንምቕያርን ብዕለት 28-08-1993 ናብ ኣዲስ ኣበባ” ናብቲ ናይቲ እዋን ‘ዲፕሎማሰኛ” ወዶም ናይ ሕጂ ደራሲ ወዶም ከምዝኸዱሞ፡ ባዕሎም ኣቦኡ ንዘዕለልዎ መሳጢ ዛንታ የካፍለና። “እዚ ወደይ ኣብ ዘበነ ዉርውራ ማለት፡ ጣልያን ተሳዒሩ እንግሊዝ ዚኣተወሉ፡ ገለ በላዕቲ ክልተ እንጌራ ኤርትራውያን፡ ንሽመትን ረብሓን ኪብሉ ምስ ጸላኢ ወገኑ። ዓስቢ ውዕለቶም፡ ሰበ-ስልጣን መንግስቲ ኤርትራ፡ ድሒሮም ፈደረሽን ምስ ፈረሰ ምስሌነታት ሃይለስላሰ ኮይኖም ኣገልጊሎም” በልዎ ኣቦኡ፡ ኣቶ ኣፈወርቂ። ደራሲ ኣቦኡ፡ ኣብ ‘ግዜ ዉርውራ’፡ “ጸላኢ” ዚብልዎ ዝነበሩ ንመን ከምዝዀነ ኣይሓበረናን። ንጥልያን’ዶ? ንእንግሊዝ’ዶ? ንኢትዮጵያ’ዶ? ንካልኦት ጐረባብቲ ሃገራት’ዶ? ወዘተ ኣየነጸረልናን። ኣቦኡውን ዝነገሩዎ ኣይመስሉን። ኣቦኡ ካብ ኣባላት ማኅበር አንድነት ወይ ሕብረት ከምዝነበሩ ይፍለጥ ኢዩ። ሓወቦ ደራሲ ማለት ደጃዝማች ሰለሙን ኣብርሃም፡ ምስለኔ ሓጸይ ሃይለስላሴ ካብ ዝነበሩ ኤርትራውያን ሓደ ኢዮም። እሞ’ከ ድኣ ሓዎም ንኣቶ ኣፈወርቂ ኣብርሃም ምስቶም “ገለ በላዕቲ ክልተ እንጌራ ኤርትራውያን፡ ንሽመትን ረብሓን ኪብሉ ምስ ጸላኢ ወገኑ።” ዝተባህሉ ዜጋታትና ይጽብጸቡ’ዶ? ደጃዝማች ሰለሙን ኣብርሃ፡ ሓገዝ እንግሊዝ ሓቲቱ ንተቃውሞ ህዝቢ ትግራይ ዝጨፍለቐ ሓጸይ ሃይለስላሰ፡ ምርኡይ ምስለኒኦ ኔሮም። ንጠቅላይ ግዝኣት ወሎ የመሓድሩ ከምዝነበሩ፡ ብርቱዕ ደርቂ ንወሎ ከምዘጥቔኤ ንፈልጥ ኤርትራውያን ውሑዳት ከምዘይዀንና ኪስሓት ኣይግባእን። ኣቶ ኣፈወርቂ ኣብቲ ግዜ ዉራዉራ “ጸላኢ” ኣካል ዝብልዎ ነየናይ ኔሩ፡ ደራሲ ኣይገለጸልናን፤ ከነጽርረልና ምተገበኤ። ገጽ 36.

እንተዀነ ግዳ ኣቦኡ ኣስዒቦም “ጴጥሮስ ወደይ፡ ኣሽንኳይ ንስልጣንን ጠቕምን ክትብል ክብርኻ ምሻጥ ይትረፍ፡ ድሕሪ ዕረፍቲ ወለድኻ ዝግብኣካ ውርሲ ክትጽበ’ውን ነውሪ ኢዩ። . . . ” እናበሉ ረዚን ምዕዶ ከምዝመዓዎ ገሊጹሎ።

ቀጺሉውን ኣብ ወርሒ 4-1988 ኣባል ኣካል ሓለዋ ርክብ ዓበይቲ ሬዲዮ ኣብ ዝነበረሉ ንዘጋጠሞ ጉዳይ ደራሲ የዘንቱ። ቅድሚ ናብ ምሉእ ዛንታኡ ምእታውና፡ ካብተን ኣብታ መጽሓፍ ተደማሚረን ሓደ ገጽ ዘይመልኣ ቃላት እንግሊዝኛ፡ ካብዚ ገጽ ዚፍልም ርኡይ ጸገም ቃላት እንግሊዝኛ ክንነቕስ፦
ኣብ ገጽ 36 ኣብ ክንዲ “frequency” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “frquency” ብምባል “e” ረሲዑ፡
ኣብ ገጽ 65 ብዛዕባ database እንኪገልጽ ኣብ ክንዲ “Query” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “Quiey” ብምባል “r” ረሲዑ “i” ሰዅዑ፡
ኣብ ገጽ 75 ኣብ ክንዲ “Human Resources” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “Human Resorce” ብምባል “- - - -u - - - e” ረሲዑ፡
ኣብ ገጽ 82 ኣብ ክንዲ “Pathology” ደራሲ “patology” ብምባል “h” ረሲዑ
እቲ ኣመና ዘገርም ኣብ ገጽ 97 ኣብ ክንዲ “Diplomacy” ደራሲ “Diplomasy” ብምባል ን“c” ብ “s” ተኪኡ
ኣብ ገጽ 108 ኣብ ክንዲ “American School” ደራሲ “American Schoole” ብምባል “e” ወሲኹ
እዚን ከምዚን ዝኣመሰለ ተራ ጌጋታት፡ ድሩትነት ፍልጠት ለቐምቲ ፊደላትን ሸለልትነት ደራሲን ዘግህድ ከምኡውን ሸውሃት ንባብ ዚዓጹ ስለዝዀነ፡ ብሕጂ ኣብ ዚግበር ተመሳሳሊ ተበግሶ ምድራስ መጻሕፍቲ፡ ደረስቲን ለቐምቲ ፊደላትን ንስለ ክብሪ ነበብቲን መጻእቲ ወለዶታትን ብትኩርነት ኪርእይዎ ይግባእ።

ሕጂ ናብታ ደራሲ ናብ ዝገለጻ ፍጻሜ ወርሒ 4 ናይ 1988 ክነብል። ደራሲ፡ ሓደ ወርሒ ቕድሚ እዛ ዝገለጻ ፍጻሜ፡ ማለት ኣብ ወርሒ 3 ዕለት 17-20 1988 ዝተገብረ ሓያል ጥምጥም ሕዝባዊ ሰራዊትን ደርማስ ዓወት ውግእ ምድምሳስ ናደው ዕዚ ብጩቕ ቢሉ ሓንቲ ቓል ኣይገለጸልናን። ሕጂ ሓደ ወርሒ ድሕሪ ዓወት ምድምሳስ ዕዚ ናደውን፡ ምምራኽ ሶቭየታዉያን ኣማኸርቲን ምልስ ኢልና፡ ናብ ናይ ተጋዳላይ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ (ደራሲ) ናይ ሕጂ ዛንታ ንመለስ። ደራሲ የገልግለሉ ኣብ ዝነበረ ክፍሊ መራኸቢታት፡ ብፍላይ ብሰንኪ ድግግም ሞጎዳዊ ዋሕዚ frequency ዚረአይ ርኡይ ጸገም ብምልላይ፡ ፍታሕ ንዝበሎ ሓሳብ ንሓላፊ ጨንፈር መራኸቢታት (ምልክት) ዚነበረ ብጻይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ ከምዘረከቦ’ሞ፡ ብጻዩ ኣማኑኤል ነታ ኣብ መእተዊ ዝገለጽናያ ጦብላሕታኡ፡

“ኣየ ወዲ ኣፈወርቂ፡ ሓድሽ ፋሺን (ቅዲ) ክትፈቱ መዓት ኢኻ። ደሓን ኣብ’ቲ ኣብ ቅድሜኻ ዘሎ ጣውላ ኣቐምጦ” ከምዝበሎን ድሕሪ ዓመትን መንፈቅን ማለት (ድሕሪ ወርሒ 10 1989) ብጻይ ኣማኑኤል ኣኼባ ኣባላቱ ብምጽዋእ፡ ንናይ ነፍሲወከፍ ኣካል ዚዓመመቶ ስራሕን ዘጓነፈ ሕጽረታትን ብዝርዝር መግለጺ ድሕሪ ምሃቡ፡ ናብታ ቻርት ብምምልካት፦
“ካብ ተሞክሮና ብዝቐሰምናዮ መሰረት፡ ቅድሚ ሕጂ ናይ ማእከሎት ሬድዮታት ርክብ፡ ኣብ ማዕበል ጻዕቂ ርክብ ኣብ ዘጓንፈሉ፡ እዋናዊ ፍታሕ ክንገብረሉ ጸኒሕና ኢና። ኣብ ዓበይቲ ሬድዮታት ከጓንፍ ንዚጸንሐ ጻዕቂ ርክብ፡ ብኸምዚ ኣብ’ዚ ቻርት እትርእይዎ ዘለኹም ኣገብብ ጌርና ክንፈትሖ ኢና” ብምባል “ኣብ ክንዲ ቅድሚ ዓመትን መንፈቕን ብብጻይ እገለ ቀሪቡ ግን ኣይሰራሕናሉን ቢልካ ጉድለትካ ምርዓም፡ ካብ ተሞክሮ ብዝቐሰምናዮ ቢልካ ምዝራብ እንታይ ይበሃል? እቲ ቻርት ቅድሚ ዓመትን መንፈቕን ዚቐረበ፡ ኣዳላዊኡ ባዕለይ” ብምባል ነቲ ንኣስታት 35 ዓመታት ኣብ ልቡ ከዚንዎ ዝጸንሔ ናይቲ እዋን ስምዒቱ የፍስስ።

ነበብቲ ደራሲ በይኑ ብዝበሎ ክንፈርድ ኣይንክእልን ኢና። እንታይ ደኣ ውዕሎን ታሪኽን ሕዝብና ክንዲ ዝዀነ ንነፊ ነመዛዝን ንግምግምን ንትንትን። እቲ ብህርኩትነቱ ዚልለ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረትኣብ፣ እቲ “ኣብ ማዕበል ጻዕቂ ርክብ ኣብ ዘጓንፈሉ’ እዋናዊ ፍታሕ ክንገብረሉ ጸኒሕና” እናበለ ግን ድማ ንስርሒት ምድምሳስ እዚ ናደው ዘቐላጠፈ ኣሓዱ መራሒ፣ እቲ ወርሒ ድሕሪ ዓወት ምድምሳስ እዚ ናደው ንዝቐረበሉ ‘ሓዲሽ ቅዲ ሓሳባት’፡ ምስጢራዊነት ብምዕቓብ ኣብቲ ሕዝባዊ ሰራዊት ኣብ ወርሒ 2 1990 ንዝተግበሮ ስርሒት ፈንቅል ንምድላው፡ ሃሳባት ብጾቱ ሰሚኡን ጸሚቑን፡ ኣገባባት እንተሓበረ፤ የመስግኖ እምበር የውቕሶን።

ደራሲ ግቡኡ ዚገብር ኪውደስ ደልዩ እንተዀይኑ፡ ክሳብ ሕጂ እዋን ንሓቀኛ መትከል ገድሊ ኣይፈለጠን ክንብል ንኽእል። ደራሲ ነታ ባዕለይ ኣዳሊየያ ዝብላ ቻርት’ከ ካብ ተሞክሮ እምበር ካበየናይ ዩኒቨርሲቲ ደኣ ተማሂርዋ! እዚ ጌረ ኣብ ቅድሚ ብጾተይ ዘይተወደስኩ ቢልካ ከም ቖልዓ ምኒን ምባል ብስውኣት ምሽኽእላል ኢዩ። ደራሲ ንሓዲሽ ቅዱ ንዝምልከቶ ኣካል ይህብ፡ ዝምልከቶ ኣካል ድማ ምስ ዝምልከቶ ኣካል ተመያይጡ፡ ኣብቲ አድላይ ዝተበሃሎ ናይ ዜሮ ሰዓት ኣብ ፈተነን ኣብ ግብሪን ይውዕል። ገድሊ ሕዝቢ ኤርትራ ዝኣምነሉ መስርሕ እዚ ኢዩ። ንኣማኑኤል ዝኮስኮሱ አርካናት ቃልሲ ሕዝቢ ኤርትራ፡ መትከል እኒ ቀዳማይ ፕረዚደንት ማሕበር ፍቕሪ ሃገር ዝነበሩ ፊተውራሪ ገብረመስቀል ወልዱ “ርእይቶ ፍሩያት ጥራሕ ኣይንስማእ ርእይቶ ደቀቅቲውን ንስማእ’ ዚብል ዲሞክራሲያዊ መትከል ዘስንቁ ስለዝነበሩ፡ ብርግጽ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ፡ ደቂቅ ቢሉ ከይነዓቐ፡ ንናይ ብጻዩ ፍሉይ ቕዲ የስርሓሉ ኢዩ ቢሉ ኣብ ዝኣመነሉ ህሞት ኣብ ግብሪ ምውኣሉ፡ ሕጂ ዝያዳ ከምነድንቖ ገቢሩና! ተጋዳላይ ኣማኑኤል ኣብዘለኻዮ ክብሪ ንኣኻ ቢልና ኣሎና!

ተጋዳላይ ኣማኑኤል ብብዙሕ ዕዉት ስርሑ ንፈልጦ። ካብ ተጋዳላይ ጴጥሮስ ሰለሙን ካብ ዝተቐበላ ትእዛዝን ጻዕዳ ወረቐትን ብርዒን ጥራሕ ተበጊሱ፡ ንኣሽሓት ተጋደልቲ ኤርትራ፡ብመደብ ብምጥያስ ኣብ ሲቪላዊ ናብራ ንክጽምበሩ ከይደቀሰ ይሓድር ከምዝነበረ ንፈልጦ ተጋዳላይ፡ ነቲ ካብ እዋን ንእስነቱ ኣብ ገድሊ ኣብ ክፍሊ ምልክት ሃርኮትኮት ዚብል ዝነበረ ህርኩት ተጋዳላይ፡ ነቲ ጎድኒ ጎድኒ ዕለታዊ ስርሑ ንነፍሱ ብምንባብ ደሊቡን ብፍልጠት ሓኒጹን ክሳብ ደረጃ ዶክትረይት ዘጽንኤ ኣብነታዊ ተጋዳላይ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ፡ በዚን ከምዚን ተራ ወቀሳ ኣይንፈርዶን። ደራሲ ግዜ ገድሊ ኣነን “ባዕለይን” ዘይበሃለሉ፡ ንሕና ዚበሃለሉ መድረኽ ከምዝነበረ ዝዜንግኤ ይመስል። ደራሲ ነቲ ኣነ ባዕለይ ዘዳለኩዎ ዝበሎ ቻርት፡ ባዕሉ ከም ዝገለጸልና “ብጻይ ኣማኑኤል ነፍሲወከፍ ኣካል ዚዓመመቶ ስራሕን ዘጓነፈ ሕጽረታትን ብዝ መግለጺ ሂቡና።” ካብ በለ፡ ደራሲ ዝርከባ ክፍሊ ካብ ዝዓመመቶ ዕማም፡ ነቲ ደራሲ “ብውልቀይ ቀሪበዮ” ዚብሎ ስራሕ እንተዘይተገምጊማ፡ ደራሲ ንሓለቃኡ ኪሓትት ምተገበኣ እምበር ድሕሪ 35 ዓመታት ዓንገረር ምባል ፋይዳ የብሉን። ደራሲን ብጾቱን ኣብቲ በድበድን ጨናዊን ስፍራ ኣብ ትርከብ ቤት መስተ ማቴዎስ ኪዘናግኡ እንከለዉ፡ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ እንታይ ዕማማት ይዓምም ኔሩ እንፈልጥ ብጾቱ ኣሽሓት ኢና፡ እቲ ምንታይ ግብሩ ብዘይቃልዓለም ስለዚምስክረሉ።

ደራሲ ኣብ ገጽ 39 “ኣርሓ ኣርሓ ልሒሱ ኢዩ ኣርሓ ዚኸውን” ብምባል ናይ ሓደ ብጻዩ ጥቅሲ ተለቒሑ የዘንቱ። ደራሲ ደረጃ ንቕሓቱ ኣብ ሕቶ ምልክት ዚኣቱ “ድሮ ኣርሓ ዚዀነ ደኣ” ካልእ ኣርሓ ልሒሱ ዲዩ ከም እንደገና ኣርሓ ዚኸውን?” ቢሉ ኪሓትት ኣይከኣለን። ካብኡ ናብኡ “ዝራብዕ ኣርሓ ልሒሱ ኢዩ ኣርሓ ዚኸውን” እንተበለ’ዶ ምሓሸ ነቢሩ? “ኣራሚ ጽሑፋትን ለቓሚ ፊደላትን” ናይዛ መጸሓፍ እንታይ ይብል? . . . ካብተን 135 ገጻት እንተርኪብናሉ ካብ ገጽ 40 “ጠቐነ” ካብዚብል ንኡስ ምዕራፍ “ጥማዕ ገምጋምና” ምቐጸልና’ሞ ደራሲ ባዕሉ ኣብ ዲቕ ዝበለ “ጠቐነ” ተኣሊኹ ከምዘሎ ስለዝተረደኣና ክሳብ ብኣል ኣምባሳደር ሃይለ መንቀሪዎስ መልሲ ዝህብዎ ገዲፍናዮ!

ሓቂ ምስ ገለጽና ንሓሶት ነሸቝርራ፣
ፍለጡና በሉ ንሕና ኢና ኤርትራ።

[Meleket]

ንመጽሓፍ “ጥማዕ ዝኽርታተይ ብጴጥሮስ ኣፈወርቂ” - ጥማዕ ገምጋምና

ሎሚ ዓመት መንግስቲ ኤርትራ ብናጻ ድላይካ ናይ ምጽሓፍ መሰል ዝያዳ ኣፍቂዱ’ዩ ግዲ፡ ሓንቲ ካብ’ቲ ልሙድ ኣገባብ ድርሰት ኣመና ፍልይ ዝበለትን፡ ናጽነትን ድፍረትን ደራሲኣ ዘግሓደት መጽሓፍ ተሓቲማስ፡ ሸውሃት ምንባብና ንክነዕግብ ድሕሪ ክንደይ ረኺብና ክንነብባ ክኢልና። እዛ 135 ገጻት ዘለዋ ምጥንቲ መጽሓፍ ኣርእስታ “ጥማዕ ካብ ዝኽርታተይ” ይብል። ‘ደራሲኣ እንታዋይ ኢዩ? ኣበይ ዝነበረ ኢዩ? ብዘየገድስ እስከ ካብ ጥማዕ ዝኽርታቱ እንታይ ኢዩ ከጥዕመናን ኪምህረናን?’ ቢልና፡ ቅድሚ ናብ ትሕዝቶ መጸሓፍ ምንባብ ምጅማርና፡ ናብ ገበር መጸሓፍ ዘሎ ርእይቶታት ኣድሃብና። ደራስን ተመራማርን ኣለምሰገድ ተስፋይን ዳይረክተር ጀነራል ክፍሊ ጋዜጣ ኣቶ ሰለሙን በርሀን ካልኦት 3 ሰባት ኣብ ዳሕረዋይ ገበር መጽሓፍ ዘንበርዎ ጦብላሕትኦም ብህድኣት ነቢብና። ኣቶ ተስፋይ ጎይትኦም (ጉራጌ) ዋና ኣካያዲ ስራሕ ህንጻ ሰገን፡ ንኣገባብ ጸሓፊ ምስ ዉሩይ ደራሲ ነፍስኄር ተስፋየ ገብረኣብ ኬመሳስልን ናእዳ ብዝተሓዎሶ ቃና፡ ን “ባር ማቴዎስ” ዚናፍቐ እንኪመስል፤ ጦብላሕታ ኣለም ሰገድ ተስፋይ ድማ ንደራሲ “ኣነ ብዛዕባ ትሕዝቶ ጽሑፍካ ርኢቶ የብለይን። ሓደ ኣረጋጊጸ ዝነግረካ ግን፡ ክትጽሕፍ ከምትኽእል ኣርኢኻ። ካብ ጥማዕ ዝኽርታተይ፡ ውልቃዊ ታሪኽካ ዘይትጽሕፍ።” ብምባል ሓጻርን ገላጺት ሃሳብን ብምሃብ ይድምድም። እስከ በሉ ንእተው ናብ ትሕዝቶ ጽሑፍ ‘ደራሲ’፡ ‘ዲፕሎማት’፡ ‘በዓል መንድዓት’ን ‘ሓረስታይ’ን ተጋዳላይ፡ ብጻይ ብጾቱ ከምዝዀነ ኣብ ጽሑፉ ናብ ዝሓበረና ናብ ጥማዕ ዝኽርታት ጴጥሮስ ኣፈወርቂ - ‘ወዲ ኣፈወርቂ’!

ደራሲ ኣብ ትሕቲ “ምስጋና” ዚብል ኣርእስቲ፡ ንስውእቲ ብጸይቱ ተጋዳሊት ሉኡላ ቀሺ ገብረሚካኤል ኣመስጊኑ፡ ንሰለስተ ብጾቱን ንሓደ ኣቶ ካሕሳይ ዝተባህለ ዜጋን “ዝፈልጥዎ ምስጢር ርብዒ ዘመን” ስለዝገለጹሉ የመስግን። ብጸይቲ ዛህራ ንዝበላ ብጸይቱ’ውን ጽሑፋቱ ዝስንደሉ ኮምፒውተር ስለዝፈቐደትሉ፣ ንብጾቱ ነጋሲን ሃብተን ኣብ “ሚኒስትሪ ጉዳያ ወጻኢ” ሰነዳት ንክርኢ ስለዝፈቐዱሉ (ኣስተዉዕል፦ኣራሚ ቃላት፡ ኣብታ ‘ጉዳያ’ ትብል ቃል፡ ብሰንኪ ንፊደል ‘ት’ ምስኳዕ ምዝንግዑ፡ “ጉድ-ኣያ” ማለት ‘ጉድ ናይ ኣያ-እገለ’ ከምኡ’ውን “ጉድኣያ” ወይ ‘ህሰያ’ ከየስምዕ ክጥንቐቕ ነቢሩዎ)፣ ብጻዩ ሰሎሙን ለቐማ ፊደላት ስለዝሓገዞ፡ ዋና ሳቫና ኢንተርናሽናል አቶ ኣብርሃም [ነፍሲሄር]፡ ኣብ ግዜ ኮሮና፡ ደራሲ ኣብ ዝደለዮ ግዜ ዚጽሕፈሉ ክፍሊ ሆቴል ሓዚኦምን ኢንተርነት ብነጻ ኪጥቐምን ኪጽሕፍን ስለዝሓገዝዎ፣ ብጻዩ ፍረሚናጦስ ቅርጺ መጽሓፍ ኣብ ምውጻእ፣ ስዉእ ብጻዩ አፈወርቂን ጓሉ ሊብራ ጴጥሮስን ንሰለዝመጠዉዎ ናይ ገበር ስእልታት የመስግኖም። ደራሲ ዕላማ ጽሑፉ፡ ንተዘክሮታቱ ንምስናድ እምበር “ነቂጹ ማዩ ዝወደኣ ጉዳይ ስጋ ኣልቢሱ ምስ ማንም ወዲ ኣዳም ዋሕስ-ኣገብእ ንምባል ከምዘይኮነ፡” ‘መልእኽተይ’ ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ ዕላማኡ ኣነጺሩሎ። ሕጂ ‘ዋሕስ-ኣገብእ’ ከይበልና፡ ደራሲን ተመራማርን ኣለምሰገድ ተስፋይ ንዝጎሰዮ ርእይቶ ኣብ ትህዝቶ ጽሑፍ “ጥማዕ ዝኽርታተይ”፡ ንሕና ኤርትራውያን ደያኑ ማእከልን መስመርን ብኤርትራዊ ጭዉነትን ሓበንን ቕኑዕ ሕልናን ንጥማዕ ገምጋምና ከነካፍል። . . . ግርም።

ኣብ ቀዳማይ ምዕራፍ “መምለሲ ዘይብሉ መንገዲ” ኣብ ዚብል ክፋል፡ ደራሲ ብዛዕባ ኣዚዩ ዘፍቕራ ብኣልቲ ቃልኪዳኑን ኣደ ደቁን ብምድፍናቕ ዝገበሮ ዕላላትን ነታ ኣርሒቓ ዝገሸት ብጸይቱ ተመለሲ በጃኪ እናበለ ይምሕጸን። ኣቶ ሰሎሙን ጆርጆ ዝሃቦ ሰፋሕ ባርኔጣ ወድዩ (አስተውዕል፦ሰሎሙን ኣብርሃ ንማለት’ዶ ይኸውን፡ ከምኡ ዝዓይነቱ ገፋሕ ባርኔጣ ብምውዳይ ዚፍለጥ ህቡብ ወዲ ኣስመራ ነቢሩ)፤ ኣብ ባር ኢምፒሮ ጋዜጣ እናንበበ ምስ ውሽጡ ይላዘብ የስቘርቁርን የስተንትንን። ደራሲ፡ ንፍትውቱ ዘለዎ ነቕ ዘይብል ደረጃ ፍቕሩን ናፍቖቱን ንምግላጽ፡ ብተምሳጥ ዘዳለዎ ደብዳቤ ብመልእክተኛ ክሰደላ መዲቡውን ጽሒፉ ኣዳልዩላ’ሎ። ባዕሉ ብኣካል ከብጽሓላ ከምዘይኽእል ዝተረድኦ ይመስል። ብጸይቱ ተጋዳሊት ሉኡላ ገብረሚካኤል ብሰንኪ ብርቱዕ ሕማም ብዕለት 04-03-2019 ብመስዋእቲ ከምዝተፈለየቶ ይህብር። ነዚ ‘ጥማዕ ዝኽርታት’ ዝበሎ ጽሑፉ፡ ነታ ዓቕሚ ክእለቱ ኣለልያ፡ ንኪጽሕፍ ተተባብዖ ዝነበረት ብጸይቱ ንምቕሳን ከምዝጸሐፎ ይህብር። በዚ ኣጋጣም ንጅግና ስውእቲ ተጋዳሊት ሉኡላ መንግስተ ሰማይ ንደራሲን ስድርኡን ጽንዓት ንምነ።

ናብ ዕምቖት ትሕዝቶ ጽሑፍ ምስ ኣተና፡ ዘይከም ተስፋይ ጎይትኦም (ጉራጌ) ኣብ ገበር ዘስፈሮ፡ ኣገባብ ኣጸሓሕፋ ደራሲ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ፡ ምስ ኣገባብ ኣጸሓሕፋን ርቐትን ዉሩይ ኤርትራዊ ደራሲ ተስፋዬ ገብረኣብ ዘራኽብ ፈትሊ’ኳ ኣይረኸብናሉን። እኳ ደኣ ደራሲ ከምቲ ኣብ ውሽጢ መጽሓፍ ኣብ ገጽ 37 ብንጹር ዝተገልጸ ናይ እዋን ገድሊ ግሩም ገምጋም ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ፡ ደራሲ ናቱ “ፍሉይ ቅዲ”ን “ፍሉይ ጥበብ”ን “ፍሉይ ግሉጽነትን” ኣላልዩና። ኣብ ሜዳ ኣብ 1988 ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ ንተጋዳሊ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ ማለት ናይ ሕጂ ደራሲ “ኣየ ወዲ ኣፈወርቂ፡ ሓዲሽ ፋሺን (ቅዲ) ክትፈቱ መዓት ኢኻ” ዚብል ገምጋምን ርእይቶን ሂብዎ ነበረ። ብርግጽ ደራሲ ንጽሑፉ፡ ነብሰ ዕላል ማለት ጴጥሮስ ምስ ጴጥሮስ ከምዘዕልል ገቢሩ ምድላው ምስትርኢ፡ ኣብ 1988 ኣብ ሜዳ ኤርትራ ዝተገብረ ብስለትን ቕንዕናን ገምጋም ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ በርሃው ቢሉ ይንጽር። ኣማን ብኣማን ተጋዳላይ ጴጥሮስ “ሓዲስ ፋሺን (ቅዲ)” ኣጸሓሕፋ’ውን ኣርኢኻና ኢኻ’ሞ፡ ኣገናዕ ንብሎ!


“እቲ ጎይታ ኩሉ ግዜ ሓቀኛ ኢዩ” ኣብ ዚብል 2ይ ምዕራፍ፡ ደራሲ ኣብ ገጽ 11 ሓው ኢሳይያስ ከምዝኾነ “ዕጥይ ምጥይ” እናበለ ንብርሃነ ዓንዱን ንነበብትን ሓቢሩና። ኣብ መፋርቕ 1987 ድሕሪ ሓድነታዊ ጉባኤ ህ.ግ.ሓ.ኤን ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ማእከላይ መሪሕነትን፡ ሓላፊኡ ኮይኑ ኣብ ክፍሊ መራኸቢታት (ምልክት) ምስ ተመደበ ተጋዳላይ ተወልደ ዓንዱ ዝገበሮ ተዋስኦ ኣብዚ ምዕራፍ ኣዘንትዩልና’ሎ። ደራሲ ካብ 1984 – 11/1986 ሓላፊ ርክብ ዓበይቲ ሬዲዮታት ከምዝነበረን፡ ድሕሪ እቲ ሓድነት ግን ካብ ዝነበሮ ጽፍሒ ንታሕቲ ወሪዱ ተራ ኣባል ከምዝነበረ ገሊጩልና። ምስ ወዲ ዓንዱ ዝገበሮ ልዝብን፡ ወዲ ዓንዱ ንደራሲ 2 ድልዱላት መጸሓፍቲ ስነኣእምሮን፡ ንደራሲ ምስ ብጾቱ ከመይ ኪካየድ ከምዘለዎ ዚምሕራ ብቋንቋታት እንግሊዝኛን ትግርኛን ዝተጻሕፋ መጽሓፍቲ ብምሃብ ከምዝኮስኮሶን ይምስክር። “ኣብ ትኣምነሉ ጉዳይ ምጽናዕ ጽቡቕ ባህርይ ከምዝዀነ፡ ኣመና ምትራርን ኣቻዮ ምዃንን ግን ኣብ መንጎ ተኽእሎ ምስባር ከጋጥም ከምዝኽእል” በምግላጽ ወዲ ዓንዱ ንደራሲ ከምዝመዓዶን ብእወንታዊ መንገዲ ከምዝጸለዎን ይገልጽ። ኣብ ኣዲስ ኣበባ ፍሉይ ስድራቤታዊ ፍቕሪ ምስ ብርሃነ ዓንዱ (ሓው ንተወልደ ዓንዱ) ከምዝመስረተ ደራሲ ኣዘንትዩልና’ሎ። “ወዲ ዓንዱ” ድሕሪ ናጽነት ከንቲባ ወይ ኣመሓዳሪ ከተማ ምጽዋዕ ኣብ ዝነበረሉ እዋን ‘ዝተጋደልኩ ዝዓነወትን ዝፈረሰትን ከተማ ንምርኣይ ኣይዀነን’ ብዚብል መትከል ኣብ ሕንጸት ኣድሒቡ ሓርዀትዀት ይብል ከምዝነበረ፡ ሻቡ እዋን ምስ ገለ ጋዜጣታት ዝገበሮ ቃለ ምልልስ ነቢብና ከምዝነበርና ንዝክር።

ወዲ ዓንዱ ንደራሲ ኣብ ወርሒ 9/1991 ናብ ኢምባሲ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ መዚዙ ከምዝለኣኾ፡ ደራሲ ኣብ ወርሒ 5/ 1992 ብኮምፒዩተር ዝተሰነየ ርክባትን ኮድን ይፈትሕ ከምዝነበረ፡ ብሰንኪ “ዝተበሃለካ ጥራሕ ግበር” ዚብል ትእዛዝ ኣሕሉቅቱ ኣብ ዝተፈላለየ እዋን፡ ምስ ወዲ ዓንዱ ኣብ ግዜ ገድሊ፡ ምስ መሳርሕቱ ኣብ ኢምባሲ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ፡ ብሰንኪ እዛ ትእዛዝ ከምዘይተቃደወ ይገልጽ። ደራሲ ካብቶም “እሺ ጎይታይ ጥራሕ ዘይብሉ” ግን ድማ ብቕንዕና ንሓለፍቶም ዝብድሑ ሓዲሽ ቅዲ ስሉጥ ኣገባብ ስራሕ ንምምሓዝ ሰለም ዘይብሉ ሰባት ከምዝዀነ ይገልጸልና። ብርግጽ ተጋዳላይ ኣብ ግዜ ገድሊ ብወተሃደራዊ ትእዛዝ ይካየድ ስለዝነበረ “ዝተባህለካ ጥራሕ ግበር” ንዚብል ትእዛዝ ብሃሳባት ኪብድሕ ምሉእ ነጻነት ነቢርዎ’ዶ ንምፍላጥ ዕሙቕ ዝበለ ምርምር የድሊ ኢዩ። ካን’ዶ ከምዚ ዝዓይነቱ ጠባይ ኣብ ከም ብኣል ተጋዳላይ ቢትወደድ ኣብርሃ ብዝያዳ ደሚቝን ጎሊሑን ይረኣ ነቢሩ’ዶ ቢልካ ምሕታትን ምምርማርን፡ ምስቲ ደራሲ ዘምጽኦ ሓሳባት ምውህሃድን ናብ ሓቂ ንምቕራብን ሚዛናዊ ገምጋም ንምግባርን ይሕግዝ ኢዩ ንብል።

“ሕላገት ንግዲ ዘይነበራ” ኣብ ትሕቲ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ ብዛዕባ ኣብ ማእከል ኣዲስ ኣበባ እተደዀነት፡ ደራሲን ብጾቱን “እንዳ ማቴዎስ” ብዚብል ሽም ዝፈልጥዋ፡ ኣብ ብድብድን ጨናዊን ከባቢ እትርከብ ቤት መስተ የዘንቱ። ደራሲ ከም መጠን ዲፕሎማሰኛ ሃገረ ኤርትራ መኪና ሒዙ፡ ብሓደ ወገን ሳሕቲ ኣብ “ሕዛእቲ ሃብታማት” ማለት ሆቴል ግዮን፡ ብኻልእ ሸነኽ ዝያዳ ኣብቲ ብድብድን ጨናዊን ስፍራ እትርከብ ቤት መስተ ‘እንዳ ማቴዎስ’ ኣዘውቲሩ ምስ ብጾቱ የዋግዕን የዕልልን ይዘናጋዕን ከምዝነበረ ስክፍ ከይበሎ ብቕንዕና ይህብረና።

ደራሲ ኣስዒቡ ምልስ ኢሉ ታሪኹ እንክገልጽ “ን9 ኣዋርሕ ኣባል ማሕበር መንእሰያት ከረን ኮይኑ ዝተፈላለየ ኣገልግሎት ከምዝሃበን፡ ብ28-06-1978 ንወተሃደራዊ ስልጠና ንእማህሚመ ከምዝወረደ፡ ወርሕን 2 ሰሙንን ተዓሊሙ፡ ብዕለት 15-08-1978 ታዕሊሙ ዛዚሙ ናብ ክፍሊ ምልክት ከምዝተመደበ ይገልጸልና፤ ኣስዒቡ’ውን ኣብቲ ግዜ ኣብ ሜዳ ምስቲ ኣቐዲሙ ዝተጋደለ ሓዉ ኣማኑኤል ኣፈወርቂ ዝገበሮ ኣዘናጋዒን መሃሪን ዕላል የካፍለና። ኣማኑኤል ኣፈወርቂ “ኣነስ ባህርያት ደቂ ሰባት እገርመኒ። ኣብ’ዛ ገዛእ ሰብነትካ ከም ድላይካ ንኸይትከውን፡ ኪመልኩኻ ወይ ንሳቶም ዚደልይዎ ተግባር ጥራይ ክተተግብር ይደልዩኻ። ኣበሳ ነብሶም ከየቃንዑ፡ ኪምዕዱኻ ወይ ኪወቕሱኻ ይህወኹ” ብምባል ሕጂውን ድሕሪ እዚ ኩሉ መዋዕል ዓመታት ሓቕነቱ ምስክር ዘየድልዮ ረዚን ዘረባ ከምዝተዛረቦ ንርኢ።(ገጽ 21) ኣስዒቡ ብ1987 ዝተሰኣለ ስእሊ ናይ ጨሓም ሓዉ ብምቕራብ ከምዚ ብምባል የዘንቱ፡ “ኩሎም ዚሰማምዑላ ደፊሮም ዘይብልዋ፡ “ኤማ ድኣ ኣእምሮኡ ካብ ዚስሕት ነዊሕ እንዲዩ ገይሩ” ዚብል ዘረባ ከምዝነበረት ይገልጸልና። እዚ ግሩም ጨሓም ሓዉ፡ ሕጂ ኣብ 2024 ኣበይ ከምዘሎ ኣይገለጸልናን። ስዉእ ወይ ነፍሲሄር ቢሉውን ኣይገለጾን። ደራሲ፡ ሃሙን ቀልቡን ኣብታ ‘እንዳ ማቴዎስ’ ዚብልዋ ባር ከምዝነበረ፡ ብዝተፈላለዩ ምክኒታት ብ28-12-1995 ዲፕሎማሲያዊ ክብሩ ተገፊፉ ከምገበነኛ ብኣምባሳደር ሃገረ ኤርትራ ኣብ ኢትዮጵያ ተጋዳላይ ሃይለ መንቀርዮስ ከምዝተጠረዘ አጻዕድዩ ሓቢሩናሎ። ገጽ 24

“ፍሉይ ቦታን ቆጸራን” ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ ብርሃነ ዓንዱ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ኣባል ኢምባሲ ሃገረ ታንዛንያ፡ ንደራሲ ዝገበረሉ ምዕዶን ምክፋል ተሞክሮ ስራሕን ህይወትን የዘንትወልና። ብርሃነ “ኣብ ገድሊ ዚነበረ ግኑን ኣተሓሳስባ ‘ኣነ ክሓልፍ ንስኻ ስዓብ’ ከምዝነበረ፡ ኣብ ሓቀኛ ናይ ስራሕ ዓለም ዘሎ ኣተሓሳስባ ግን፡ ንስኻ ሕለፍ ኣነ ክጸንሕ” ዚብል ቄናን ኣተና ምኳኑ ይገልጸልና። ደቂ ዓንዱ ኣብ በረኻን ከተማን ሽጣራታት ናብራ ከምወለዱ ከምዝመሃርዎ ብቕንዕና ኣዘንትዩልና። ገጽ 32

“ንዕብየት ስልጣንካ ጸዓር” ኣብ ዚብል ንኡስ ኣርእስቲ፡ በቲ ልሙድ ትምህርቲ ብርሃነ ዓንዱ ብምፍላም፡ ደራሲ “ደቂ ዓንዱ ዘይተምጽእዎ የብልኩምን” ቢሉ ብኣስተንክሮ ድሕሪ ምግላጽ፡ ዛንታ ተሞክሮ ወላዲኡ ማለት ኣቦኡ ሓቢሩናሎ። ከምዚ ይብል “ኣቦይ ኣፈወርቂ ኣብርሃም ብጽኑዕ ሓሚሞም ስለዚነበሩ ንዕረፍትን ንፋስ ንምቕያርን ብዕለት 28-08-1993 ናብ ኣዲስ ኣበባ” ናብቲ ናይቲ እዋን ‘ዲፕሎማሰኛ” ወዶም ናይ ሕጂ ደራሲ ወዶም ከምዝኸዱሞ፡ ባዕሎም ኣቦኡ ንዘዕለልዎ መሳጢ ዛንታ የካፍለና። “እዚ ወደይ ኣብ ዘበነ ዉርውራ ማለት፡ ጣልያን ተሳዒሩ እንግሊዝ ዚኣተወሉ፡ ገለ በላዕቲ ክልተ እንጌራ ኤርትራውያን፡ ንሽመትን ረብሓን ኪብሉ ምስ ጸላኢ ወገኑ። ዓስቢ ውዕለቶም፡ ሰበ-ስልጣን መንግስቲ ኤርትራ፡ ድሒሮም ፈደረሽን ምስ ፈረሰ ምስሌነታት ሃይለስላሰ ኮይኖም ኣገልጊሎም” በልዎ ኣቦኡ፡ ኣቶ ኣፈወርቂ። ደራሲ ኣቦኡ፡ ኣብ ‘ግዜ ዉርውራ’፡ “ጸላኢ” ዚብልዎ ዝነበሩ ንመን ከምዝዀነ ኣይሓበረናን። ንጥልያን’ዶ? ንእንግሊዝ’ዶ? ንኢትዮጵያ’ዶ? ንካልኦት ጐረባብቲ ሃገራት’ዶ? ወዘተ ኣየነጸረልናን። ኣቦኡውን ዝነገሩዎ ኣይመስሉን። ኣቦኡ ካብ ኣባላት ማኅበር አንድነት ወይ ሕብረት ከምዝነበሩ ይፍለጥ ኢዩ። ሓወቦ ደራሲ ማለት ደጃዝማች ሰለሙን ኣብርሃም፡ ምስለኔ ሓጸይ ሃይለስላሴ ካብ ዝነበሩ ኤርትራውያን ሓደ ኢዮም። እሞ’ከ ድኣ ሓዎም ንኣቶ ኣፈወርቂ ኣብርሃም ምስቶም “ገለ በላዕቲ ክልተ እንጌራ ኤርትራውያን፡ ንሽመትን ረብሓን ኪብሉ ምስ ጸላኢ ወገኑ።” ዝተባህሉ ዜጋታትና ይጽብጸቡ’ዶ? ደጃዝማች ሰለሙን ኣብርሃ፡ ሓገዝ እንግሊዝ ሓቲቱ ንተቃውሞ ህዝቢ ትግራይ ዝጨፍለቐ ሓጸይ ሃይለስላሰ፡ ምርኡይ ምስለኒኦ ኔሮም። ንጠቅላይ ግዝኣት ወሎ የመሓድሩ ከምዝነበሩ፡ ብርቱዕ ደርቂ ንወሎ ከምዘጥቔኤ ንፈልጥ ኤርትራውያን ውሑዳት ከምዘይዀንና ኪስሓት ኣይግባእን። ኣቶ ኣፈወርቂ ኣብቲ ግዜ ዉራዉራ “ጸላኢ” ኣካል ዝብልዎ ነየናይ ኔሩ፡ ደራሲ ኣይገለጸልናን፤ ከነጽርረልና ምተገበኤ። ገጽ 36.

እንተዀነ ግዳ ኣቦኡ ኣስዒቦም “ጴጥሮስ ወደይ፡ ኣሽንኳይ ንስልጣንን ጠቕምን ክትብል ክብርኻ ምሻጥ ይትረፍ፡ ድሕሪ ዕረፍቲ ወለድኻ ዝግብኣካ ውርሲ ክትጽበ’ውን ነውሪ ኢዩ። . . . ” እናበሉ ረዚን ምዕዶ ከምዝመዓዎ ገሊጹሎ።

ቀጺሉውን ኣብ ወርሒ 4-1988 ኣባል ኣካል ሓለዋ ርክብ ዓበይቲ ሬዲዮ ኣብ ዝነበረሉ ንዘጋጠሞ ጉዳይ ደራሲ የዘንቱ። ቅድሚ ናብ ምሉእ ዛንታኡ ምእታውና፡ ካብተን ኣብታ መጽሓፍ ተደማሚረን ሓደ ገጽ ዘይመልኣ ቃላት እንግሊዝኛ፡ ካብዚ ገጽ ዚፍልም ርኡይ ጸገም ቃላት እንግሊዝኛ ክንነቕስ፦
ኣብ ገጽ 36 ኣብ ክንዲ “frequency” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “frquency” ብምባል “e” ረሲዑ፡
ኣብ ገጽ 65 ብዛዕባ database እንኪገልጽ ኣብ ክንዲ “Query” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “Quiey” ብምባል “r” ረሲዑ “i” ሰዅዑ፡
ኣብ ገጽ 75 ኣብ ክንዲ “Human Resources” ደራሲ ኣብ መጸሓፉ “Human Resorce” ብምባል “- - - -u - - - s” ረሲዑ፡
ኣብ ገጽ 82 ኣብ ክንዲ “Pathology” ደራሲ “patology” ብምባል “h” ረሲዑ
እቲ ኣመና ዘገርም ኣብ ገጽ 97 ኣብ ክንዲ “Diplomacy” ደራሲ “Diplomasy” ብምባል ን“c” ብ “s” ተኪኡ
ኣብ ገጽ 108 ኣብ ክንዲ “American School” ደራሲ “American Schoole” ብምባል “e” ወሲኹ
እዚን ከምዚን ዝኣመሰለ ተራ ጌጋታት፡ ድሩትነት ፍልጠት ለቐምቲ ፊደላትን ሸለልትነት ደራሲን ዘግህድ ከምኡውን ሸውሃት ንባብ ዚዓጹ ስለዝዀነ፡ ብሕጂ ኣብ ዚግበር ተመሳሳሊ ተበግሶ ምድራስ መጻሕፍቲ፡ ደረስቲን ለቐምቲ ፊደላትን ንስለ ክብሪ ነበብቲን መጻእቲ ወለዶታትን ብትኩርነት ኪርእይዎ ይግባእ።

ሕጂ ናብታ ደራሲ ናብ ዝገለጻ ፍጻሜ ወርሒ 4 ናይ 1988 ክነብል። ደራሲ፡ ሓደ ወርሒ ቕድሚ እዛ ዝገለጻ ፍጻሜ፡ ማለት ኣብ ወርሒ 3 ዕለት 17-20 1988 ዝተገብረ ሓያል ጥምጥም ሕዝባዊ ሰራዊትን ደርማስ ዓወት ውግእ ምድምሳስ ናደው ዕዚ ብጩቕ ቢሉ ሓንቲ ቓል ኣይገለጸልናን። ሕጂ ሓደ ወርሒ ድሕሪ ዓወት ምድምሳስ ዕዚ ናደውን፡ ምምራኽ ሶቭየታዉያን ኣማኸርቲን ምልስ ኢልና፡ ናብ ናይ ተጋዳላይ ጴጥሮስ ኣፈወርቂ (ደራሲ) ናይ ሕጂ ዛንታ ንመለስ። ደራሲ የገልግለሉ ኣብ ዝነበረ ክፍሊ መራኸቢታት፡ ብፍላይ ብሰንኪ ድግግም ሞጎዳዊ ዋሕዚ frequency ዚረአይ ርኡይ ጸገም ብምልላይ፡ ፍታሕ ንዝበሎ ሓሳብ ንሓላፊ ጨንፈር መራኸቢታት (ምልክት) ዚነበረ ብጻይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ ከምዘረከቦ’ሞ፡ ብጻዩ ኣማኑኤል ነታ ኣብ መእተዊ ዝገለጽናያ ጦብላሕታኡ፡

“ኣየ ወዲ ኣፈወርቂ፡ ሓድሽ ፋሺን (ቅዲ) ክትፈቱ መዓት ኢኻ። ደሓን ኣብ’ቲ ኣብ ቅድሜኻ ዘሎ ጣውላ ኣቐምጦ” ከምዝበሎን ድሕሪ ዓመትን መንፈቅን ማለት (ድሕሪ ወርሒ 10 1989) ብጻይ ኣማኑኤል ኣኼባ ኣባላቱ ብምጽዋእ፡ ንናይ ነፍሲወከፍ ኣካል ዚዓመመቶ ስራሕን ዘጓነፈ ሕጽረታትን ብዝርዝር መግለጺ ድሕሪ ምሃቡ፡ ናብታ ቻርት ብምምልካት፦
“ካብ ተሞክሮና ብዝቐሰምናዮ መሰረት፡ ቅድሚ ሕጂ ናይ ማእከሎት ሬድዮታት ርክብ፡ ኣብ ማዕበል ጻዕቂ ርክብ ኣብ ዘጓንፈሉ፡ እዋናዊ ፍታሕ ክንገብረሉ ጸኒሕና ኢና። ኣብ ዓበይቲ ሬድዮታት ከጓንፍ ንዚጸንሐ ጻዕቂ ርክብ፡ ብኸምዚ ኣብ’ዚ ቻርት እትርእይዎ ዘለኹም ኣገብብ ጌርና ክንፈትሖ ኢና” ብምባል “ኣብ ክንዲ ቅድሚ ዓመትን መንፈቕን ብብጻይ እገለ ቀሪቡ ግን ኣይሰራሕናሉን ቢልካ ጉድለትካ ምርዓም፡ ካብ ተሞክሮ ብዝቐሰምናዮ ቢልካ ምዝራብ እንታይ ይበሃል? እቲ ቻርት ቅድሚ ዓመትን መንፈቕን ዚቐረበ፡ ኣዳላዊኡ ባዕለይ” ብምባል ነቲ ንኣስታት 35 ዓመታት ኣብ ልቡ ከዚንዎ ዝጸንሔ ናይቲ እዋን ስምዒቱ የፍስስ።

ነበብቲ ደራሲ በይኑ ብዝበሎ ክንፈርድ ኣይንክእልን ኢና። እንታይ ደኣ ውዕሎን ታሪኽን ሕዝብና ክንዲ ዝዀነ ንነፊ ነመዛዝን ንግምግምን ንትንትን። እቲ ብህርኩትነቱ ዚልለ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረትኣብ፣ እቲ “ኣብ ማዕበል ጻዕቂ ርክብ ኣብ ዘጓንፈሉ’ እዋናዊ ፍታሕ ክንገብረሉ ጸኒሕና” እናበለ ግን ድማ ንስርሒት ምድምሳስ እዚ ናደው ዘቐላጠፈ ኣሓዱ መራሒ፣ እቲ ወርሒ ድሕሪ ዓወት ምድምሳስ እዚ ናደው ንዝቐረበሉ ‘ሓዲሽ ቅዲ ሓሳባት’፡ ምስጢራዊነት ብምዕቓብ ኣብቲ ሕዝባዊ ሰራዊት ኣብ ወርሒ 2 1990 ንዝተግበሮ ስርሒት ፈንቅል ንምድላው፡ ሃሳባት ብጾቱ ሰሚኡን ጸሚቑን፡ ኣገባባት እንተሓበረ፤ የመስግኖ እምበር የውቕሶን።

ደራሲ ግቡኡ ዚገብር ኪውደስ ደልዩ እንተዀይኑ፡ ክሳብ ሕጂ እዋን ንሓቀኛ መትከል ገድሊ ኣይፈለጠን ክንብል ንኽእል። ደራሲ ነታ ባዕለይ ኣዳሊየያ ዝብላ ቻርት’ከ ካብ ተሞክሮ እምበር ካበየናይ ዩኒቨርሲቲ ደኣ ተማሂርዋ! እዚ ጌረ ኣብ ቅድሚ ብጾተይ ዘይተወደስኩ ቢልካ ከም ቖልዓ ምኒን ምባል ብስውኣት ምሽኽእላል ኢዩ። ደራሲ ንሓዲሽ ቅዱ ንዝምልከቶ ኣካል ይህብ፡ ዝምልከቶ ኣካል ድማ ምስ ዝምልከቶ ኣካል ተመያይጡ፡ ኣብቲ አድላይ ዝተበሃሎ ናይ ዜሮ ሰዓት ኣብ ፈተነን ኣብ ግብሪን ይውዕል። ገድሊ ሕዝቢ ኤርትራ ዝኣምነሉ መስርሕ እዚ ኢዩ። ንኣማኑኤል ዝኮስኮሱ አርካናት ቃልሲ ሕዝቢ ኤርትራ፡ መትከል እኒ ቀዳማይ ፕረዚደንት ማሕበር ፍቕሪ ሃገር ዝነበሩ ፊተውራሪ ገብረመስቀል ወልዱ “ርእይቶ ፍሩያት ጥራሕ ኣይንስማእ ርእይቶ ደቀቅቲውን ንስማእ’ ዚብል ዲሞክራሲያዊ መትከል ዘስንቁ ስለዝነበሩ፡ ብርግጽ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ፡ ደቂቅ ቢሉ ከይነዓቐ፡ ንናይ ብጻዩ ፍሉይ ቕዲ የስርሓሉ ኢዩ ቢሉ ኣብ ዝኣመነሉ ህሞት ኣብ ግብሪ ምውኣሉ፡ ሕጂ ዝያዳ ከምነድንቖ ገቢሩና! ተጋዳላይ ኣማኑኤል ኣብዘለኻዮ ክብሪ ንኣኻ ቢልና ኣሎና!

ተጋዳላይ ኣማኑኤል ብብዙሕ ዕዉት ስርሑ ንፈልጦ። ካብ ተጋዳላይ ጴጥሮስ ሰለሙን ካብ ዝተቐበላ ትእዛዝን ጻዕዳ ወረቐትን ብርዒን ጥራሕ ተበጊሱ፡ ንኣሽሓት ተጋደልቲ ኤርትራ፡ብመደብ ብምጥያስ ኣብ ሲቪላዊ ናብራ ንክጽምበሩ ከይደቀሰ ይሓድር ከምዝነበረ ንፈልጦ ተጋዳላይ፡ ነቲ ካብ እዋን ንእስነቱ ኣብ ገድሊ ኣብ ክፍሊ ምልክት ሃርኮትኮት ዚብል ዝነበረ ህርኩት ተጋዳላይ፡ ነቲ ጎድኒ ጎድኒ ዕለታዊ ስርሑ ንነፍሱ ብምንባብ ደሊቡን ብፍልጠት ሓኒጹን ክሳብ ደረጃ ዶክትረይት ዘጽንኤ ኣብነታዊ ተጋዳላይ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ፡ በዚን ከምዚን ተራ ወቀሳ ኣይንፈርዶን። ደራሲ ግዜ ገድሊ ኣነን “ባዕለይን” ዘይበሃለሉ፡ ንሕና ዚበሃለሉ መድረኽ ከምዝነበረ ዝዜንግኤ ይመስል። ደራሲ ነቲ ኣነ ባዕለይ ዘዳለኩዎ ዝበሎ ቻርት፡ ባዕሉ ከም ዝገለጸልና “ብጻይ ኣማኑኤል ነፍሲወከፍ ኣካል ዚዓመመቶ ስራሕን ዘጓነፈ ሕጽረታትን ብዝ መግለጺ ሂቡና።” ካብ በለ፡ ደራሲ ዝርከባ ክፍሊ ካብ ዝዓመመቶ ዕማም፡ ነቲ ደራሲ “ብውልቀይ ቀሪበዮ” ዚብሎ ስራሕ እንተዘይተገምጊማ፡ ደራሲ ንሓለቃኡ ኪሓትት ምተገበኣ እምበር ድሕሪ 35 ዓመታት ዓንገረር ምባል ፋይዳ የብሉን። ደራሲን ብጾቱን ኣብቲ በድበድን ጨናዊን ስፍራ ኣብ ትርከብ ቤት መስተ ማቴዎስ ኪዘናግኡ እንከለዉ፡ ተጋዳላይ ኣማኑኤል ምሕረተኣብ እንታይ ዕማማት ይዓምም ኔሩ እንፈልጥ ብጾቱ ኣሽሓት ኢና፡ እቲ ምንታይ ግብሩ ብዘይቃልዓለም ስለዚምስክረሉ።

ደራሲ ኣብ ገጽ 39 “ኣርሓ ኣርሓ ልሒሱ ኢዩ ኣርሓ ዚኸውን” ብምባል ናይ ሓደ ብጻዩ ጥቅሲ ተለቒሑ የዘንቱ። ደራሲ ደረጃ ንቕሓቱ ኣብ ሕቶ ምልክት ዚኣቱ “ድሮ ኣርሓ ዚዀነ ደኣ” ካልእ ኣርሓ ልሒሱ ዲዩ ከም እንደገና ኣርሓ ዚኸውን?” ቢሉ ኪሓትት ኣይከኣለን። ካብኡ ናብኡ “ዝራብዕ ኣርሓ ልሒሱ ኢዩ ኣርሓ ዚኸውን” እንተበለ’ዶ ምሓሸ ነቢሩ? “ኣራሚ ጽሑፋትን ለቓሚ ፊደላትን” ናይዛ መጸሓፍ እንታይ ይብል? . . . ካብተን 135 ገጻት እንተርኪብናሉ ካብ ገጽ 40 “ጠቐነ” ካብዚብል ንኡስ ምዕራፍ “ጥማዕ ገምጋምና” ምቐጸልና’ሞ ደራሲ ባዕሉ ኣብ ዲቕ ዝበለ “ጠቐነ” ተኣሊኹ ከምዘሎ ስለዝተረደኣና ክሳብ ብኣል ኣምባሳደር ሃይለ መንቀሪዎስ መልሲ ዝህብዎ ገዲፍናዮ!

ሓቂ ምስ ገለጽና ንሓሶት ነሸቝርራ፣
ፍለጡና በሉ ንሕና ኢና ኤርትራ።

[Tog Wajale E.R.]

☆ዕስትኽ፥ዓጋመ፥ጉማማ፥ጉሓፍ፥ሙሽሙሻት፥ዓሌት☆ !!
☆ኼድካ፥ነታ፥ቖማል፥ኣኮሎጉዛዊት፥ሸር°ሙጣ፥ኣዴኻ☆ !!
☆ እዚ፥ናይ፥ጦንቖልቲ፥ጹሑፋት፥ኣንብበላ☆ !!

[Meleket]

ብዛዕባ ጠቀነ ወ ጸለመ ንኣፍልጦዅም፡ ኣተርጕምኩም ንበብዎ።

የኣጼ ሱስንዮስን ኣሟሟት እንዲሁም ስለ ልጃቸው ኣጼ ፋሲል የተፈበረኩ "የገጽታ ገደላ" ትርክቶች በተመለከተ ያሰመርንበትን ክፍል ብታነቡት ለግንዛቤ ይረዳችኋል . . . "ግዮናዊነት" ከሚል ጽሑፍ የተቀነጨበ ነው።

ቢያነቡት ዕውቀት ከመገብዬት ሌላ የሚከስሩት ነገር የለም። ለትንታኔው ምስጋናው አንዱዓለምን አመስግነናል።

ሰብእና ገደላ (ገጽታ ገደላ) _ የምስጋናው አንዱዓለም እዪታ

የተቃዋሚ ዋና መሳሪያ የሆነው ሰብእና ገደላ በዚህ የአማራነት እንቅስቃሴ ውስጥ ሳይጠቀስ መታለፍ የሌለበት ነው፡፡ ብዙዎችን ደህና ሰዎች ደጋግሞ እያደናቀፈ አላሰራ ያለ፡፡ ሰብእና ገደላ፤ ወይም ገጽታ ገደላ፡፡ ሰብእና (ገጽታ) ገደላ በተለይ በፖለቲካው ዓለም የፖለቲካ ተቋማትን እድሜ የሚተካከል ነው፡፡ ይሄ ዘዴ ሰውን ከስራው ለማደናቀፍ፣ በሰዎች ዘንድ ተቀባይነቱ እንዲሳሳ፣ ትግሉን ተስፋ ቆርጦ እንዲተው፣ ሞራሉ እንዲነካ እና ሁለተኛ አያሳየኝ ብሎ ከሚወደው ስራው ወይም ህዝብ እንዲነጠል ማድረጊያ ስልት ነው፡፡

ገጽታ ገደላ የደካሞች መሳሪያ ነው፡፡ በአካል የማይገድሉትን በምላሳቸው ይገድሉታል፡፡ በተግባርና በሀሳብ የላቃቸውን በአሉባልታና ሀሜት ሊያወርዱት ይሞክራሉ፡፡ ጀግናውን ፈሪ ያደርጉታል፡፡ ሰውን አውሬ ያስመስሉታል፡፡ በታሪካችን ከሚታወቁት ገጽታ ገደላዎች አንዱ አጼ ቴዎድሮስ ላይ የደረሰው ነው፡፡ አጼ ቴዎድሮስን በምላስ ለማሸማቀቅ “የኮሶ ሻጭ ልጅ” አሏቸው፡፡ እስካሁን የካሳ እናት ኮሶ ስለመሸጣቸው በአራት ነጥብ የደመደመ የታሪክ ምስክር የለም፡፡ ቢሆን እንኳ የእናቱ ኮሶ መሸጥ በምንም መልኩ ካሳን ሊገድለው አይችልም ነበር፡፡ አይሻል፣ ጉራምባና ሌሎችም የጦር አውድማዎች ላይ ያንበረከካቸው በኮሶ ማውራ (ዋንጫ/ቅል) ሳይሆን በጦርና በጎራዴ ነበር፡፡ ደካሞች ጦርና ጎራዴን በክንዳቸው መግጠም ሲያቅታቸው በምላሳቸው የኮሶ ማውራን ገጠሙት፡፡

አጼ ፋሲል ሰውነቱ ሁሉ ጸጉር ነው፣ ሴት አብሮ አሳድሮ ያንን እንዳትናገርበት ወደውሀ ይጥል ነበር፣ ለዛ ንስሀ ነው ሰባት ድልድይ እና 44 አብያተ ክርስቲያናት ያሰራው ይሉት ነበር፡፡ ይህ ገጽታ ገደላ ነው፡፡ ንጉሱ ሰው አልነበሩም ወይም የተለዩ ፍጥረት ነበሩ ለማለት ነው፡፡ ያሰሩት ያ ሁሉ የስልጣኔ አሻራ ከንጉሱ ረቂቅ አእምሮ የመነጨ እቅድ እና ፍላጎት እንዳልሆነ በመናገር ስራውን ሲያዳፍኑት ነው፡፡ የጎንደርን ስልጣኔ የዝሙት ንስሀ ፍሬ ሲያደርጉት ነው፡፡ የፋሲል አባት አጼ ሱስንዮስ ብርቱው ጦረኛ ዜና መዋእሉ እንደሚያስረዳው ለ28 አመታት ያለረፍት የተዋጋ ሰው ነው፡፡ ሰበቡ ምንም ሀይማኖት ቢሆንም ቅሉ ምላሱ ተጎልጉሎ ሞተ እየተባለ ነው አሙሟቱ እንኳ የሰው እንዳልሆነ ሲነገር የቆየው፡፡ ያ ሁሉ የዋለው ውለታ በሀይማኖት ባለመስማማቱ ብቻ በምላስ መጎልጎል መሞት ብቻ ነው የተዘጋው፡፡ አጼ ምኒልክን የተፈጥሮ ጥበባቸውንና የመሪነት “ካሪዝማቸውን” ለመካድ ስንት እና ስንት ነገር ይሏቸው ነበር፡፡ አሉላ አባ ነጋን በአጼ ዮሐንስ ዙሪያ የተሰባሰቡ ምላሰኞች “ወዲ ቁቢ” ወይም የደሀ/ገበሬ ልጅ እያሉ እስከማሳሰርና ማሻርም ደርሰው ነበር፡፡ አጼ ሀይለ ስላሴን የንጉሱን ጥበብና ማስተዋል ለመካድ ሲባል ቆሪጥ ምናምን እያሉ ስሙን የሚያጠፉበትም ምክንያት ያው የገጽታ ገደላ ስራ ነው፡፡ ልጅ ኢያሱ ያ ሁሉ ያደረገውንም ያላደረገውም ተጠቅሞ ስሙን በማጉደፍ ከጨዋታ ውጭ የተደረገው በዚሁ በገጽታ ገደላ ስራ ነው፡፡ ልጅ ኢያሱ በወቅቱ ከጀርመንና ቱርክ ጋር ወዳጅነት መመስረቱ ያንገበገባቸው እንግሊዝና ፈረንሳዮች ሴራ ሸረቡበት የሚሉም አሉ፡፡ እንግሊዞች በተለይ ከሱማሌ ሴቶች ጋር ሆኖ የሚያሳይ የሀሰት የፎቶ ቅንብር ግብጽ ውስጥ በ20 ሽህ ኮፒ አባዝተው አምጥተው በተኑ የሚሉ አሉ፡፡ ወግ አጥባቂው የወቅቱ ህዝብም ልጅ ኢያሱን ተቀየመ፡፡ የተባለውን ነገር ልጅ ኢያሱ አድርጎ ሊሆን ይችላል፡፡ ግን ለዛ የሚያበቃው አልነበረም፡፡ ያው ገጽታ ገዳዮች ከባዶ ነገር ገጽታ መግደያ ንጥረ ነገር የሚቀምሙትን ያህል ከትንሽ እውነት ላይ ተራራ የሚያክል ገጽታ ገዳይ ቁልል ይፈጥራሉ ለማለት ነው፡፡

ገጽታ ገደላ የነፍስያ ገደላ ምዕራፍ አንድ ነው፡፡ ገጽታውን ሲገድሉ አልሞትላቸው ያለውን በአካል ለመግደል ይሞክራሉ፡፡ ብርቱዎች ግን ያንን ገጽታ ገደላ ተቋቁመው ያልፉታል፡፡ ወደ እውነተኛ እና ታሪክ አይሽሬ ሰብእናም ይቀይሩታል፡፡ ቴዎድሮስ ኮሶ ሻጭ ለተባለው ሰብእና ገደላ ተነበርክኮ በቋራ በረሀዎች ቀርቶ ቢሆን ዛሬ የማይሞተውን ዋናውን ሰብእና ለታሪክ አያስተላልፍም ነበር፡፡ አጼ ምኒልክ ለተነሳባቸው ሰብእና ገደላ ተነብርክከው ቢሆን ኖሮ ዛሬ “ያለምጣም” አይሆኑም ነበር፡፡ ይሄ የጥንት በሽታ አሁንም አለ፡፡ ሲሻው በግላጭ፣ እንዲያ ሲል ከሀሳዊ ማንነት ጀርባ ሆኖ፡፡ ለዚህ በሽታ ዘመናዊ ቴክኖሎጅው የበለጠ ጥንካሬ ሰጥቶታል፡፡ የዛሬ መቶ አመታት ገደማ ግብጽ ድረስ የውሸት ፎቶ በማቀናበር የተጀመረው የገጽታ ገደላ ዛሬ ቴክኖሎጂውን ተጠቅሞ የት እንደደረሰ በየእለቱ የምናየው ነው፡፡ ነገር ግን ገጽታ ገደላን ያላለፈ እውነተኛውን ሰብእና ለታሪክ አያወርስም፡፡

የኮሶ ሻጭ ልጅ እየተባለ ስሙ የጠፋው ቴዎድሮስ ግን በዘመኑ ከነበሩት መሳፍንት ሁሉ የላቀ የፖለቲካ ራእይ የነበረው ሰው ነው፡፡ ለምሳሌ ለ21 ወራት የንጉሱ እስረኛ የነበረው እንግሊዛዊ ሄንሪ ብላንክ ስለሀበሻ አገር የእስራት ዘመኑ ሲያትት እንዲህ ይላል፡ - በሚቀጥለው የዘመቻ እለት ንጉሱ አስተርጓሚ የነበረውን ሳሙኤልን አሁንም አሁንም ጥያቄ እያስያዘ ይልከው ነበር፡፡ ከጥያቄዎቹም፡- የአሜሪካ ጦርነት አበቃ እንዴ? ምን ያህሉ ሞቱ? ምን ያህል ወታደሮች ነበሯቸው? እንግሊዞች ከአሻንቴዎች ጋር ተዋግተዋል እንዴ? ተዋግተው ወረሯቸውን? አገራቸው ችግር አለበት? እንደዚህ እንደኛ አገር ነው? የዳሆሜ ንጉስ ለምንድነው የራሱን ዜጎች እንደዛ የጨፈጨፋቸው? ምን ነበር ሀይማኖቱ?

ቴዎድሮስ በዚሁ በሄንሪ ማስታወሻ እንደምናነበው በቆራጣ በኩል ጣና ላይ ጀልባዎች እንዲሰሩለት ብዙ ደከመ፡፡ ፈረንጆቹም ችሎታ አልነበራቸውም፡፡ “ማንም የሚረዳው እንደሌለ ሲያውቅ ራሱ ግሩም የሆነ ከወደመደቡ ጠፍጣፋ በጣም ወፍራም የደንገል ታንኳ ሰራ፡፡ በሁለት ሰዎች እጆች የሚሽከረከሩ እንደ ኃይል መስጫ መርገጫ አይነት እጀታዎች ከጎንና ጎን ሰራለት፡፡ በእርግጥ የጋዝ መቅዘፊያ ፈልስፎ ሰራ-- የማሽከርከሪያው ክፍል ብቻ ችግር ቢኖርበትም፡፡ ውሀው ላይ ለረጅም ጊዜ አየነው፡፡ ይሁንና በደንብ ተሸከርካሪ እጀታዎቹ በደንብ እንዲቀዝፉ ወደ መቶ ሰዎች ያስፈልጉት ነበር፡፡ በሚያሳዝን ሁኔታ ግን ይህንን ብዙም ጥቅም ሊሰጠው የማይችለው ስራ ላይ ጊዜውን ሲያጠፋ ከሰፈረበት ካምፕ አራት ማይሎች በማይርቅ ቅርበት በአመጸኛ ሽፍቶች መከበቡን ዘንግቶት ነበር” ይላል ሄንሪ፡፡ ስለመቅደላው መንገድ ሲጽፍም “ቀስ በቀስ መንገዱን ሰራው፡፡ መንገዱ በአውሮፓዊ መሀንዲስ አይን እንኳ ትልቅ ግምት የሚሰጠው ነበር፡፡ በዛም መንገድ ሞርታሮቹን እና መድፎቹን አጓጓዘበት” ብሏል፡፡ ይሄንን ባለ ራእይ ግን በኮሶ ሻጭ ልጅነት ከመንገዱ ለማሰናከል ብዙ ተብሎበት ነበር፡፡

ገጽታ ገደላ የመጀመሪያውን የአማራ ድርጅት መስራችና መሪ እንዲሁም መስዋእት ፕ. አስራት ወልደየስንም አልለቀቃቸው፡፡ ፕ. አስራት ዘለፋ፣ ስድብና አድማ የገጠማቸው ከራሳቸው ወገን እንደሆነ ዛሬ ብዙዎቹ በቁጭት ይናገሩታል፡፡ አማራ እየታደነ በገደል እየተጣለ በነበረበት ወቅት አማራ ለምን ይነካል በማለታቸው ብቻ በህብረ-ብሄር ኢትዮጵያዊያን እና አማራ-ጠል የ60ው ትውልድ አባላት “አክራሪ፣ ዘረኛ” እየተባሉ ይወነጀሉ ነበር፡፡ አስራት ግን ከትምህርትም እጅግ የተማሩ፣ ከዝናም ዝና የነበራቸው ሰው ነበሩ፡፡ በእርሳቸው ዘመን “እኔ አማራ አይደለሁም፤ ኢትዮጵያዊ ነኝ” እያሉ ይኮፈሱ የነበሩት ሁሉ ሲያሳብቡ የነበሩት ተማርኩ ባይነትን እና ሁለንተናዊ ሰውነትን ነው፡፡ ነገር ግን ከአስራት አይደርሱም ነበር፡፡ አስራት እውነተኛ ትምህርት ስለነበራቸው እውነተኛ የህዝብ ፍቅር ነበራቸው፡፡ ከእውነተኛ እውቀትና ትምህርት የህዝብ ፍቅር፣ የሰው ፍቅር ይመነጫል፡፡ ከይስሙላ እውቀትና ትምህርት ግን ሌብነት፣ ሀሜተኝነት፣ ጨካኝነት፣ አሉባልተኝነትና ግብዝነት ይወጣሉ፡፡

የሀበሻ ትምህርት በእውነት ወይም ሀሰት ሞዴል መስራቱ ራሱ ሌላው ችግር ነው፡፡ መሀል አልባ የኢትዮጵያዊያን ህይወት እንግዲህ መቸም ከ66ቱ አብዮት ፍንዳታ ጊዜ የበለጠ የተንጸባረቀበት ጊዜ የለም፡፡ ጤዛ ፊልም ላይ ፕሮፍ. ኃይሌ ገሪማ የጭብጥ መሪም አድርገውታል፡፡ ተስፍሽ “ወይ ከእኛ ነህ ወይ ከዛኛው ነህ፣ መሀል ላይ መሆን አትችልም፤ መሀል ሰፋሪ በሁለት ጥይት ይመታል ይሉሃል” ብሎ ለአንበርብር የሚያስረዳበት ቦታ ማለት ነው፡፡ ይህ ምን ያመለክታል? በኢትዮጵያ ውስጥ የሰው ልጅ መሀል ላይ መኖር አይችልም፡፡ ዳር እና ዳር ሆነህ ትጓተታለህ፡፡ ኃይል ያገኘው ጎትቶ ወደመሀል ያመጣህና ይከሰክስሀል፡፡ መሀሉ የምትከሰከስበት እንጅ በሰላም የምታርፍበት አይደለም፡፡

ይህን በሽታ የምናድግበት ሸፋፋ የትምህርት ስርዓት ያባባሰው ይመስላል፡፡ ለተማሪዎች ከመዋእለ ህጻናት እስከ ዩኒቨርሲቲ ድረስ “እውነት/ሀሰት” የሚል ፈተና ብቻ ነው የሚቀርበው፡፡ ይህም ማለት ለኢትዮያዊ ሁሉም ነገር እውነት ነው ወይም ሀሰት ነው ማለት ነው፡፡ መሀል ላይ ለአከራካሪ ሀሳብ ቦታ የለም፡፡ አከራካሪ ሀሳብ በኢትዮጵያዊያን አእምሮ የለም፡፡ ሁሉም ነገር እውነት ወይ ውሸት ከሆነ ለምን ክርክር ያስፈልጋል!! እውነትነቱን የሚጠራጠር የግድ እውነት ወይ ሀሰት ማለት ስላለበት አንዱን ይመርጣል፡፡ አንተ እውነት እንዲል ፈልገህ እሱ ውሸት ካለ በዱላ ብለህ እውነት እንዲል ታስገድደዋለህ፡፡

በዚህ እውነት/ሀሰት የአእምሮ ስሪት ላደገ ማኅበረሰብ መከራከር አዲስ፣ መፈረጅ ግን ልማድ (“ኖርማል”) ነው፡፡ አእምሮአችን በጥንዳዊ አስተሳሰብ የሚሰራ ነው፡፡ ሌቪ ስትራውስ የተባለ ፈረንሳዊ አንትሮፖሎጅስት/ሶሲዮሎጅስት “ባይናሪ ኦፖዚሽን” ይለዋል፡፡ ምን ማለት ነው? የሰው ልጅ አእምሮ የአሰራር ስርዓት ጥንትም አሁንም በሁሉም ቦታ ተመሳሳይ ነው፡፡ ማለትም በጥንድ ተቃራኒ ዘዴ ነው የሚያስበው ይላል፡፡ ለምሳሌ የሰው ልጅ አእምሮ ጨለማ ካለ ብርሀን አለ ብሎ ያምናል፡፡ ሞት ካለ ህይወት አለ ብሎ ያምናል፡፡ መሄድ ካለ መምጣት አለ፤ ጥሬ ካለ የተቀቀለ አለ ብሎ ያስባል፡፡ ነገር ግን ይሄንን ጥንዳዊ የአእምሮ ስሪት ባህል (ስልጣኔ) ከጥንዳዊነት ወደ ተተንታኝ አሳብነት ቀይሮታል፡፡ በብርሀን እና በጨለማ መካከል ጸሀይ ግባት፣ ምሽት፣ ውድቅት፣ ወጋገን፣ ንጋት፣ ጠዋት፣ ቀን እየተባለ የሚተነተን ብዙ አሀድ አለ፡፡ በሌላውም ሁሉ አስተሳሰብ እንደዛው፡፡

የኢትዮጵያ የትምህርት ስርዓት ግን ያው የጥንቱ የአእምሮ ስሪት ውስጥ እንደተወሸቀ ነው፡፡ እውነት ወይ ውሸት በሚል አስተሳሰብ፣ ወይም ነው ወይም አይደለም በሚል አስተሳሰብ የተቃኘ ነው፡፡ በእውነት እና በውሸት መካከል ገና እውነት እና ውሸትነቱ ያልለየ፣ ያልተጠና፣ ያልተረጋገጠ አስተሳሰብ መኖሩን አይረዳም፡፡ አንዳንድ በማህረሰቡ እንደ እውነት የተወሰደ ነገር ግን ቆይቶ ውሸት የሚሆን፤ አንዳንድ በማህበረሰቡ እንደውሸት የተወሰደ ግን እውነት የመሆን እድል ያለው አስተሳሰብ መኖሩን አያውቅም፡፡ ለምሳሌ የዚህ ጥንዳዊ አስተሳሰብ ውጤቶችን እንይ፡፡ ምኒልክ ጨቋኝ ነው ወይ አይደለም፡፡ ከነው እና አይደለም ውጭ ሌላ ምርጫ የለህም፡፡ ነው ብለህ ትስማማለህ ወይም አይደለም ብለህ ትጣላለህ፡፡ አማራ አለ ወይም የለም ይልሀል፡፡ ለምን ብለህ ብትጠይቅ መልስ አታገኝም፡፡ አለ ብለህ ትወገዛለህ (አሁን መፈራት ነው በእርግጥ)፤ ወይም የለም ብለህ ገልፍጠህ ይገለፈጥልሀል፡፡ የአማራ ብሄረተኝነት አለ ወይም የለም ተብለህ ትጠየቃለህ፡፡ አእምሮህ በተሰራበት የእውነት/ሀሰት ጥንዳዊ አሰራር መሰረት የለም ወይ አለ ብለህ ትመልሳለህ፡፡ ለምን ብሎ የሚጠይቅህ የለም፡፡ ቢጠይቅህም የምትመልስለትን ሊረዳው አይችልም፡፡ ምክንያቱም አእምሮው ለጥንዳዊ ድምዳሜ እንጅ ለመካከለኛው ትንተና ስላልሰለጠነ፡፡ አማራ ጨቋኝ ነው ወይስ አይደለም ተብለህ ትጠየቃለህ፡፡ አይደለም ብለህ ትጣላለህ ወይም ነው ብለህ ይጨበጨብልሀል፡፡

[ “ግዮናዊነት የአማራ መነሻ እና መድረሻ” ምስጋናው አንዱዓለም (መለክ ሐራ) ከጻፈው መጸሐፍ ገጽ 311-314 የተቀነጨበ]

ምስለነታት ሕብረት - ማሕበር አንድነት viewtopic.php?f=2&t=344548
ንምውርዛይ ቦታ የሎን!

[Meleket]

ንገብርኤል ኤድሞንዶ ኣሕሊፉ ዝሃበ በዓል ስልጣን ኃይለስላሰን ሰላይ ናይ ጥልያንን መን ኔሩ? ንገምት’ዶ

ብዓል ስልጣን ኃይለስላሰ እሞ ከኣ ምስቶም 60 ዝተኣስረ፡ ገብርኤል ኣብ ቤት ማሕቡስ ከይዱ ዘዘራረቦ ገጽ (350-352)

ብኣገላልጻ ተስፋዬ ደጃዝማች ዝነበረ

መን ምኳኑ ዘይተVልጸሉ ምክንያት “ኣቦሓጎታቶም ብዝፈጸምዎ ጌጋ ዕዳ ናይቲ ህልው ወለዶ ንኸይከውን ብምባል”

ኣብ ገጽ 350-352 ዘሎ ዛንታውን እዚ በኣል ስልጣን ካብ ደቁ ሓደ ምስ ደበሳይ ገብርኤል ኣብ ማድሪድ ተመሃሮ ኔሮም እዮም።

እቲ ዝገርም እቲ ኣብ ገጽ 294 ዘሎ መልእኽቲ ይርጋኣለም ኣብቲ ናይ ትግርኛን እንግሊዝን ትርጉም እዚ መጸሐፍ ከምዘሎ ኣይኣተወን።

ኣብ ዝነበሩሉ ቤት ማእሰርቲ ክርኢ ነዓይ ዝወሰደኒ ይቅሬታ ከምዝገበረሎም ግን ከምዘይርስዖ ኣረጋጊጹለይ። ከም ዘይድሕኑ ድማ ነጊሩኒ። ኢዱ ዊጥ ኣቢሉ ናብ ቤተ መንግስቲ ኣመልኪቱ ድማ “ኢዚ ኩሉ ጥፍኣት ናይ’ዚ ርጉም ሰብኣይ ኢዩ” ኢሉ ረጊምዎ። ኣብ’ቲ በራንዳ ኮይኖም ከለው ሰላም ዝበሎም እሱራት፡ ድማ ድገዝማቲ ሶሎሞን ኣብርሃም፡ ጠቅላይ ሚኒስትር ኣክሊሉ ሃብተወልድ፡ ኣቶ ኣካለዎርቅ ሃብተወልድን ናይ ግቢ ሚኒስትር ኪዳነ ወልድን ካላኦትን ኔሮም። ክፍለጥ ዘለዎ እዚኦም ኩሎም ኣብ ስልጣን ከለው ዘሕዘንዎ ሰባት ዮም ኔሮም።
የኑረነቢ ማኅደር - ይርጋለም ገብርኤል ካሰፈረው ማስታወሻ ገጽ 294

ንምውርዛይ ቦታ ዬለን!

ኣጸሓሕፍኡን ርቀቱን ምስ ዉሩይ ደራሲ ተስፋዬ ገብርኣብ ዘመሳስልዎ ሰባት ስለርኣና። እስከ ነዛ ዉሩይ ደራሳይን ተመራማራይን ነፍሲኄር ተስፋዬ ገብርኣብ ብኢዱ ዝጸሓፎ ናይ ኣምሓርኛ “የኑረነቢ ማሕደር” ነንብብ ኣሎና

ገጽ 294 ነቢብና ነጢርና ገጽ 350-352 በጺሕና ኣሎና’ሞ እስከ ጦብላሕታኹም ሃብሩና!

ሓቂ ምስ ገለጽና ሓሶት ነሸቝርራ
ፍለጡና በሉ ንሕና ኢና ኤርትራ!

ገለ ኣብ ማድሪድ ዝተማህረ ወዲ ሓወቦ ወይ ጓል ሓወቦ ኔሩዎ’ዶ እንተዝሓተልና ጽቡቕ ነቢሩ?

[Meleket]

ከምዡይ ቢልናካ ነቢርና ብኤርትራዊ ጭዉነት ሓበንን ፍናንን ንሕና ኤርትራውያን ደያኑ ማእከልን መስመርን!

"ሀይለ ድሩዕ ኮነ ጴጥሮስ ሰለሙን ንእስነቶምን ኵልንትንኦምን ንኤርትራ ዝወፈዩ ጀጋኑ ተጋደልቲ ደቂ ኤርትራ ከምዝኾኑ፡ ናጽነት ብኸመይ ከምዝመጸት ዚፈልጥ ዘበለ ኩሉ ኤርትራዊ ዚፈልጦ ሓቂ ኢዩ።" እንተበልና ዚደናገር እንተልዩ መደናገሪ ጥራሕ ኢዩ።

ብማእሰርቶም ዚሕጐስን ዚቖጻጸዪን ኣካል እንተልዩ ድማ ገለ ሕማም ዛለዎን ምትሕቍቛፍ ደቂ ኤርትራ ጸላዕላዕ ዛብሎ መደናገሪ ጓናዊ ባእታ ጥራሕ ኢዩ፡ ከም Tog Wajale E.R.።

መለኸት፥ዘህምመካ፥ዘሎ፥ማእሠርቲ፥ሀይለ፥ዱሩዕ፥ን፥ ጴጥሮስ፥ሰለሙን፥እዩ፥ቖማል፥አኮሎጉዛይ፥ዓጋመ።

ንኤርትራውነት ንምድዋንን ንጥምረት ደቂ ኤርትራ ንምምቕቓልን ዚግበር ዘበለ ፈንጠርጠር ናይ ዝተፈላለዩ ናይ ግዳምን ናይ ውሽጥን ኃይልታት፡ ብጥምረት ደቂ ኤርትራ ከም ትማል ሎሚውን ብጽንዓት ከምነበርዕኖ፡ ክንገልጽ ከሎና፡ ብልዑል ሓበንን ምትእምማንን ኤርትራዊ ጭዉነትን ኢዩ፡ ንሕና ኤርትራውያን ደያኑ ማእከልን መስመርን።

.. .. ..

[Meleket]

ሐሊብ ስተ

“ንሕጽርኻ ክተመሳስል፡ ንነዋሕቲ ኣሕጽር” ፍቱን ፍልስፍና ካድራት ወያነ::

viewtopic.php?f=2&t=190670

viewtopic.php?f=2&t=190758

[Meleket]

"ዓቐበቶም ክንገብረሉ ኩዳ!"

An African People’s Quest for Freedom and Justice
A Political History of Eritrea, 1941–1962
Alemseged Tesfai
........................................................................................................................................................................


A pathbreaking history of modern Eritrea under postwar international administration, shedding light on issues that rock the Horn of Africa to this day.

Description

Like its African neighbours, Eritrea attained colonial statehood under a European power, in this case Italy. Yet, during decolonisation, its people were singularly excluded from the right to self-determination, for external reasons: superpower rivalry over the country’s strategic position on the Red Sea; a mistaken notion of irreconcilable sectarian differences within Eritrea’s population, invoked in order to brand it a society unfit for statehood; and Ethiopia’s imperial claim, based on mythical historical connections.

The Ethiopian call for Eritrea’s return, supported by the UK and the US, sealed its fate at the international level. First, in the early 1950s, the UN General Assembly federated Eritrea as an autonomous unit under Ethiopian sovereignty; a decade later, Addis Ababa annexed it as a province—in neither case was the population consulted, sparking a liberation war.

This vital book traces the genesis of the Eritrean independence struggle through hitherto unexplored local sources, both written and oral, analysed against the rather scanty existing literature on this period. Alemseged Tesfai refocuses the narrative on the actions, reactions and expectations of a relatively small nation, in both size and population, as it set out to right an international wrong, imposed by the Great Powers of the day.

Reviews

‘For too long, the telling of Eritrea’s pre-independence history was largely stripped of Eritrean voices, insights and agency. In these pages, Alemseged Tesfai fills that lacuna and corrects that imbalance. This scholar, playwright, novelist and former resistance fighter has done global history a massive service, probing a key chapter in his country’s history in his usual succinct, accessible writing style. The culmination of a lifetime’s work, this book is a towering achievement.’ — Michela Wrong, journalist and author of I Didn’t Do It For You and Borderlines

‘Often it’s so hard for writers on African history to untangle complicated legacies without falling into bias, even if unconsciously. Tesfai has surmounted these obstacles to produce an account of Eritrea’s narrative that is both enlightening and exciting. This will in my view become the authoritative account against which all that follow must be measured.’ — Giles Foden, author of The Last King of Scotland; Zanzibar; and Freight Dogs

‘In his characteristically engaging style, Tesfai provides a fascinating intervention on the thorny history of Eritrean nationalism, ensuring that the impeccably well-researched stories and struggles of its Eritrean protagonists rightfully lie at its centre.’ — Georgia Cole, Chancellor’s Fellow, University of Edinburgh

‘Eritrea’s war veteran, scholar and author Alemseged Tesfai has skilfully written an exceptionally original and comprehensive book, covering Eritrean politics during the two critical decades immediately preceding the Eritrean war of independence.’ — Gebre Hiwet Tesfagiorgis, Director of Institutional Research Emeritus, Iowa State University

‘This extraordinarily detailed insider history of the twenty years that led up to Eritrea’s liberation war is set to be the authoritative text on the political machinations, internal and international, that shaped a nation.’ — Jane Plastow, Professor, Centre for African Studies, University of Leeds

‘Tesfai, Eritrean writer par excellence, has masterfully delivered an authoritative history of Eritrea during the turbulent 1940s-60s. Essential reading for anyone interested in Eritrea and the Horn during this period as well as the present.’ — Awet Tewelde Weldemichael, Professor and Queen’s National Scholar, Queen’s University

Author(s)

Alemseged Tesfai is a lawyer and historian. Born in 1944 in the southern Eritrean town of Adi Quala, he is also the country’s premier playwright. His drama The Other War was the first Eritrean play ever published, and the first to be translated into English.

ሕዝባዊ ቃልስን ታሪኽ ሕዝቢን ብወልቀሰባት ከይጭወ፡ ከምዡይ ዝዓነቱ ሕዝባዊ ታሪኽ ኪጸሓፍ ከሎ ክንደይ ባህ ይብል! ብርዕኻ የሰስኖ ገዲም ተጋዳላይ ደራስን ተመራማሪ ታሪኽን ዓለምሰገድ ተስፋይ። [4 ሚልየን ነጥብታት]

[Fiyameta]

[Meleket]

ንኽብሪ ብጽንዓት ንስለ ሓቂን ፍትሕን ርትዕን በጃ ዝሓለፉ ጀጋኑ ስውአት!!! ግጥሚ!

ይዘንቶ ይዘንቶ ይዘንቶ እቲ ዛንታ፣
ትስተዮ ማይ ህይወት ሃገር ብምልእታ፣
ንርኣዪ እንኪትርባዕ ናይ ሽርሒ ለቖታ፣
ንስማዕ እንከጕርዑ ብኣል ኢታ ሚታ።

ከቢሩ ኪነብር ሀገረይ ዶባታ፣
ንታሪኻ ይፍለጡ ኩሎም ዜጋታታ፣
ምድጋሙ ኪከኣል ናይ ትማሊ ያታ፣
ወነንቲ ምዃንና በዓል ስሉስ* ዋልታ፣ (ሰማይ-ምድሪ-ባሕሪ)*
ይዘንቶ ይዘንቶ ይዘንቶ እቲ ዛንታ።

ሓቂ ሒዛ ኤረይ ኪልዕል ርዝነታ፣
እታ ኣደ-ጥልመት ግን ኪረኣ ፍኹሰታ፣
ዝተቖማጥዐት ኣብ ስርቂ ኣብ ዝምታ፣
ወትሩ እንተምባሁቕ ትምነ ዘይናታ፣
ዓመጻ ይነገር ይገለጽ ብዓውታ፣
ይነገር ይዘንቶ እቲ ሓቀይና ዛንታ፣
መኣስ ዋዛ ኮይኑ እቲ ናይ ርእሲ ቅልስ ናይ ርእሲ ጸወታ።

ይጸወ ይጸወ ይጸወ እቲ ጽዋ፣
ከይዕብሉኸና ዶሮና ናይ ተምቤን ደሮና ናይ ዓድዋ፣
ወትሩ ኣብ ጸጽባሕ ሓሶት ዝፈጥርዋ፣
ሕጂ ማሕላ ጌሮም ደሓር ዝጠልምዋ፣
ምዃኖም ይነገር ይጸወ እቲ ጽዋ።

ንለመጭ መልሓሶም እንተኣመቀርዋ፣
ዓመጽቲ ክንሶም ከይመስሉና ጨዋ፣
ሰብ ክልተ ዓንዴል ከምታ ናይ ኣንጭዋ፣
እንኪከፍኦም ትግራይ እንኪጥዕሞም ሸዋ፣
መሽጐራጕር ዝልቦም ሓቂ ዝጠውይዋ፣
ምስባር ምስ ኣበየቶም ዝለዋውይዋ፣
ምዃኖም ይነገር ይጸወ እቲ ጽዋ፣
ይቆረስ ሃምባሻ ይቀዳሕ እቲ ስዋ፣
ይጸወ እቲ ጽዋ ይጸወ እቲ ጽዋ።

ይገንጸል ይነበብ ይዘንቶ እቲ ሰነድ፣
ፍቕሪ ጀጋኑና አባና ኪንብድበድ፣
ኩምራ ሓሶት ጉርሒ ብሓቂ ኪጭደድ፣
ብፍቕሪ ሀገርና ክንመክኽ ኽንነድድ፣
እቲ ሕውነትና ኪትርንዕ ኪስውድ፣
ብመብጽዓ ሓሶት ቀልብና ከይውሰድ፣
ንንብዓት ናይ ሓርገጽ ምእማኑ ከይልመድ፣
ብምስሉይ ጥበራ ቲ’ሰብና ከይስደድ፣
ይነበብ ታሪኽና ጸላኢና ይርዓድ፣
ሻምላ ሓቅነትና ንሽርሖም ይጨልግድ፣
ማዕጺድ ቅንዕናና ንተንኮላቶም ይዕጸድ፣
እቲ ህያው ታሪኽና በሪቑ የንጎድጉድ፣
ኩሉ መሳለጥያ ዘቃልሕ ይዋደድ፣
ዝወዓለ ይንገር ታሪኽና ይሰነድ።

ይዘንቶ ይሰነድ ይነገር ታሪኽና፣
ሓፊሮም ኪተርፉ ወዓገ ጋውና፣
ሓሶት ዘኾምስዑ ኪዘርጉ ፍቕርና፣
ንሕናስ ንሕና ኢና ጅግንነት ኣመልና፣
ብድሕሪት ዘይኮነ ንውቃዕ ግንባርና፣
ቀደም ኮነ ሕጂ ታሪኽ ምስክርና፣
እቲ ዝወዓልናሉ ኪፈልጦ ሕዝብና፣
ብዘይ ናይ ቃል ዓለም ከነዘንቱ ኢና፣
ንሱ ጸላኢና ትምበሉ ዚብለና።

ይዘንቶ ይነገር ይሰነድ ብወየ፣
ነፍሱ ንኪፍትሽ ብልሽው እንተጠዓየ።
ኪንሳሕ ኪዝክር መብጽዓ ቀደሙ፣
ከምሎም ከይኮነ ከየርሰሓ ስሙ፣
ከይተቖማጠዐ ሕጂ ደጋጊሙ፣
ብላዕ እናወሰደ ባህልና ሰሚሙ፣
ንሃብቲ ናይ ሃገር ንውልቃዊ ጥቕሙ፣
ሃነፍነፍ ከይበለ ኪቆጽር ከም ገዝሙ።

ይዘንቶ ይነገር ይሰነድ ብወየ፣
ያታ ተወሪሱ ፍቕሪ ምስ ፈረየ፣
ፍትሒ ንኪነግስ ከጉላዕልዕ ከም ስየ።

ይዘንቶ ይነገር ይሰነድ ብማሰ፣
መንከማይ በሃሊ እንተ ተጠዓሰ፣
እከይ ግብሪ ገዲፉ ሕዝቢ እንተከሓሰ፣
ብሥርዓት ይመዝገብ ይሰነድ እቲ ማሰ።

ስውእ በጃ- ሕዝቢ እንተተሞገሰ፣
ስንኩል ወዲሕዝቢ ግምጃ እንተለበሰ፣
ሕዝቢ እንተነበረ ሕጊ ከይጠሓሰ፣
ሓዲሽ ወለዶና ታሪኽ እንተወረሰ፣
ሸፈጥን ሸፋጥን ኩሉ ምስ ኣልገሰ፣
ከምቲ መብጽዓና ሕጊ ምስ ነገሰ፣
እቲ ረቒቕ ክብርና ተቓንዩ ብማሰ፣
ብምዑዝ ዜማታት ታሪኽ ምስዝቋሰ፣
ደዋኒ ምስልና ሽዑ ምሓልከሰ፣
ሓሞት ጸላእትና ሽኡ ምፈሰሰ።

ይዘንቶ ይነገር ይሰነድ ጨፈራ፣
ኣእዛንና ከይጸምም ብከንቱ ፈኸራ፣
ክንሰግሮ ንኩሉ ጽዉድ መፈንጠራ፣
ንመብጽዓ ሓሶት ነለሊ ጥበራ፣
ንቖቓሕ ንፈልጣ ብኣነፋፍራ፣
ጉርሒ ወዲ ጉርሒ ሱራ ንቡንቍራ፣
ዑፍና’ኳ ትፈልጦ ናቶም መናውራ፣
ስኑድ ፊደላትና ትእምርተ መጠራ፣
ንግዕዝ ፈጠርቲ ምስ ጉንዳ ካብ ሱራ፣
ምስቲ ጨናፍራ፣
ንምንጪ ጥበባት ነውሕዛ ከም ዛራ፣
ንቕርሲ ኣያታትና ዓቝርና ንሰትራ፣
ሓቂ ምስ ገለጽና ሓሶት ነሸቑርራ፣
ስሉም በዓትና መኽዘነ-ምስጢራ፣
ንሕና ኣግኣዝያን* እነውጽእ ሓራ፣ (ቕኑዕ ትርጉም አግኣዚ ንዝተረደኣኹም)
ንሕና ሰብ አዱሊስ ታሪኽ ንብርብራ፣
ንሕና እወ ሰብ ቦያ ቅርሲ ንምርምራ፣
ንሕና ሰብ ቢሻ ኢና ማዕድን ንፍሕራ፣
ንሕና እወ ሰብ ናቕፋ ስሕለትና ከም ካራ፣
መረሮም ኪብሉና ሕይወት ነመቅራ፣
እዝጊ ምስሰመራ ንሀገር ንፈጥራ፣
ብሓበን ወነንቲ ንሰማየ ምድራ፣
እንብጀወላ ኣብ ማእከለ-ባሕራ፣
ብእግርን ብርእስን ዚፍትን ኪወራ፣
ጥቁሉብ እነብሎ ወርዊርና ጭማራ፣
ንህና ዋልታ ሃገር ብፍቕሪ ንጠምራ፣
ወሊድና ዘዕኾኽና ካብሱራ ንሰውራ፣
ፍለጡና በሉ ንሕና ኢና ኤርትራ።

ይዘንቶ ይነገር ይሰነድ ብኣውሎ፣
ሓሳድ ጸላኢና ስምና ዝበለሎ፣
ንግሩም ምስልና ቀባኢ ጸሎሎ፣
ንንገሮ እቲ ሓቂ ብድሎ ብተሎ፣
ኣፋዊ ያታና ቲ ውሽጥና ዘሎ፣
ማንም ዘይኽእሎ፣
ንማሰ ንወየ ንጨፈራ ኣውሎ፣
ሰንሰለት ውርሻ ባዕልና ነልዕሎ፣ ባዕልና ነዕልሎ፣
እቲ መንነትና ብካልእ ከይጽሎ፣
ማሕላና’ዩ ንህና ኣብ ዘዝበረኸ መሊስና ክንሰቕሎ፣
ድንኳንና’ዩ ኣብ እምባ መን’ከ ኪኽውሎ!?!

ይዘንቶ ይነገር ይሰነድ ምሕሸ፣
ሎምዘመን ካብ ዓሚ ቁሩብ እንተሓሸ፣
ዓደይ ዓደይ ኪብል ዝተሰደ ዝገሸ፣
ኪረዝን ዝግባእ ባዕሉ እንተፈዀሰ፣
ኪእለ ኪጉሓፍ ብልሽው ዝጠስጠሰ፣
ሰሪሑ ዘስርሕ እንተ ተጣየሰ፣
ደም ናይ ጀጋኑና ከንቱ ነይፈሰሰ።

ይነበብ ይዘንቶ ይገለጽ እቲ ማህደር፣
መዝገብ ኣያታትና እቲ ወርቃዊ ደብተር፣
ብራና ናይ ኣበው መኽዘን ዓቢ ምስጢር፣
ታሪኽ ናይ ወደባት ብደቀባት ኪምርመር፣
ጓና ኣብ ማእከል ኣትዩ መታን ከየዕገርግር፣
ወጣም መጣቖሲ ምእንታን ኪሓፍር፣
ሓሶት እናዘርአ ንከየደናግር፣
ኣብ ክንዲ ዚስተር መጺኡ ከይግተር፣
ብዘይ ቃል ዓለም እቲ ሓቂ ይነገር፣
እቲ ውርዙይ ባህልና ኣብ ልብና ይስፈር፣
ይገንጸል ይዘንቶ እቲ ሓቀይና ማሕደር።

ንንበቦ ብዓውታ ይስረጽ ናብ ወለዶ፣
ኣብ ተግባር ነውዕሎ ናይ ቀዳሞት ምዕዶ፣
ሕድሕድ ንመራራሕ ብሓናጺ ጽምዶ፣
ኣብቲ ሓድነትና ፍቕሪ ኪእጐዶ፣
ኣብ ህድሞ ኣብ ኣግነት ትኹል ኩዱኩዶ፣
ታሪኽ ቀዳሞትና እስከ ነንጎድጉዶ፣
መገዲ ኣያታትና ብሓበን ንኺዶ፣
ጉጅምጅም ምስ ጓናስ ከላእ ይዋረዶ።

ይንገር ዝወዓለ ታሪኽ ከይስረቕ፣
ሓሳዊ ኪሕሱ ምእታን ኪስርነቕ፣
እልፊ’ዩ ታሪኽና ኣይንፍራሕ ከይጽንቀቕ፣
ኣመና ኣይንሰከፍ ኣመና ኣንይብቀቕ፣
ይሰነድ ታሪኽና ሓሶት ንኪብርቈቕ፣
ንወርቂ ሃገርና ህዝብና ኪውርቕ፣
ብወርቂ ሃገርና ሕዝብና ይወረቕ፣
ይነገር እቲ ሓቂ ሃገር ይነቓንቕ።

ኣብ መጋርያ ኣብ ባይቶ ሕዝብና ኪሟሙቕ፣
ቀቅድሚ ውድቀቱ ጸላኢ ኪጭነቕ፣
እቲ መንነትና መሊሱ ኪደምቕ፣
ኒሕ ናይ ወለዶና ምናዳ ከብረቕርቕ፣
ሪም ናይ ወለዶና ዝያዳ ኪጽብቕ፣
ሰረተ-እምነትና ዘልዓለም ነይንቕነቕ፣
ሓሞት ወለዶና ፈጺሙ ዘይጽንቀቕ፣
ብደመ ረሃጹ ታሪኽና ዚውርቕ፣
ዋሕስ ህላዌና ጅግና ኣሎ አብ ተጠንቐቕ፣
ጽኑዕ እምባ ኾይኑ እምባ ዘይንቕነቕ።