ማእሰርቲ ስድራ ሓምድ
ሓምድ ንበረኻ ከይዱ ምስ ተባህለ፡ ማዕረ-ማዕረ’ቲ ኣንጻሩ ብመንግስቲ ዝካየድ ዝነበረ ወተሃደራዊ ወፍሪ ቤተ-ሰቡ ክእሰሩ፡ ንብረቱ ክውረስ ትእዛዝ ምስ ተመሓላለፈ፡ ከም’ቲ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ እቶም ሓሙሽተ ተለንተን ሰለስተ ሰርጌንትን ዝርከብዎም ልዕሊ 100 ፓሊስ ካብ ካምቦ ገርሰት ተኣኪቦም ነበሩ። ነዚ እኩብ ሓይሊ’ዚ፡ ካፒታኖ ዓብደልቃድር ኣብ ትሽዓተ ጉጅለ መቓቒሉ ብሰለስተ መኣዝን ናብ ብርኪት፡ ኣካቲንን ዲየብንን ኣዋፊሩ፡ ንቤተ-ሰብን ንብረትን ሓምድ ንምብስባስ ነቲ ትእዛዝ ብዘይ ወዓል-ሕደር ኣተግበሮ። ኣብ’ዚ ወፍሪ’ዚ፡ እቲ ኣብ ጎሉጅ ተለፎንስታን ዲያሪስታን ዝነበረ ሓለቓ 10 እብራሂም ሉባብ፡ ብመደብ ስራሑ ካብ ካምቦ ክወጽእ ዘይፍቀዶ ክነሱ፡ ተኣዚዙ ከይፈተወ ተሳቲፉ ነበረ። ብቓላቱ፤በብፓትሮል ኣብ ገርሰት ተኣኪብና። ሓላፊ ዓብደልቃድር’ዩ ነይሩ። “ንቤተሰብን ጥሪትን ሓምድ ገፊጥኩም ኣምጽእዎም” ኢሉ ሓደ ሰክሽን ንብርኪት፡ ሓደ ንድየብ፡ ሓደ ንኣካቴን ኣዋፊሩና። ንዓይ ቦታ ትፈልጥ ኢኻ ኢሉ፡ መንገዲ ንኽመርሕ ምስ ተለንተ እድሪስ ኣቡበከር ዝብሃል ካብ ዓሌት ፎሮ ሱዳናዊ ናብ ብርኪት ሰዲሱኒ። ዅል-ዅልና 29 ኣቢልና ነይርና። ካብኡ ንቤተ-ሰብ ሓምድ ምስ ጥሪቶም ሒዝና ናብ ጎልጅ ኣምጺእናዮም።
እዞም ብርኪት ዝኣተዉ ፓሊስ፡ መሬት ወገግ ከይበለ’ዩም ነታ ዓዲ ከርዲኖማ። ካብ ድቃሱ ዝተበራበረ ሰላማዊ ህዝቢ፡ ኣዒንቱ ፈለማ ናብ ፓሊስ’የን ጠሚተን። ዝገብሮ ጠፊእዎ ኸኣ ፋሕ-ብትን ኣተዎ። ኣባይ’ሞ እዩ ክበጽሕ፡ ዝበዝሐ ብዅሉ ተኸርዲኑ ካብ ዕግሽግሽ ሓሊፉ ዝገብሮ ኣነበረን።
ፓሊስ፡ ‘ንስኻ ወዲ ሓወቦኡ ንሓምድ ፡ ሓሰን ከራር ኢኻ ሕለፍ፡ ንስኻ’ውን ሓዉ ንሓምድ፡ ዓብደላ እድሪስ ዓዋተ ኢኻ ስዓብ፡ ንዓኻ ንፈልጠካ ኢና ንሓምድ ኣኮኡ ኢኻ ተስእ፡ ንስኻ ሓወብኡ ኢኻ፡ ንስኻትክን’ውን ኣሓቱ ኢኽን’ እናበሉ ካብቶም ዘየገድስዎም ሰባት ንሸውዓተ ትንፋስ ፈለይዎም። ገለ መንእሰያት ደኾን ዝሸኑ ተመሲሎም ሞሊቖም’ምበር፡ እቶም ዝድለዩ ተታሒዞም፡ ብኹሉ መዳይ ተተነዲሖም ናብ ቅርዓት ተወስዱ።
ዓዋተ ከራር ወዲ ሓወቦኡ ንሓምድ ኣቐዲሙ ዝሸይን ተመሲሉ ናብ ጎቦ ገጹ ተንቀሳቒሱ ብኡ ኣቢሉ ኣምለጠ። ብፖሊስ ዝተደለየ ሓደ ነይሩ። መሓመድ እብራሂም እድሪስ ዓዋተ፡ ሓዉ ንሓምድ፡ “ኣበይ ኣሎ፧” ኢሎም ነቲ ህዝቢ ሓቲቶም ክረኽብዎ ኣይከኣሉን። ኣብ መንጎኦም ከሎ፡ “ንሱስ ምሳና ኣይቀነየን፡ ናብ መሬት ሓበሻ ሕለጊን ናብ ዝበሃል ቦታ’ዩ ከይዱ፡” ኢሎም ኣድሓንዎ። ስለ ዘየለለይዎ ኸኣ ምስቶም ዝተረፉ ተረፈ። እቶም ዝተኣስሩ ምስ ጥሪቶም ተኾብኵቦም ናብ ወገን ጉሉጅ ገጾም ኣምረሑ።
እዚኣቶም ተገፊጦም ኣብ ጕዕዞ ኸለዉ፡ ካብቶም ዝተኣስሩ፡ ዓብደላ እድሪስ ዓዋተ፡ ንኵነታት’ቶም ፖሊስ ተዓዚቡ፡ ‘ናበይ ከየብሉ’ ካብ ዝብል ሸለልትነት ጥንቁቓት ከም ዘይነብሩ ኣስተብሃለ። ነሓሰን ከኣ፡ “ስቕ ኢልና ከምኣሓ ካብ ኣንዅብኰብ ዘይንሃድም፡ ወላ ሓንቲ ብረት መንጢልናዮም ዘይንጠፍእ” በሎ። ሓሰን ግን ሓላፍነት ቤተ-ሰብ ተሰሚዕዎን ዝገደደ ከይመጽእ ፈሪሑን ንኸህድኦ ርግእ ኢሉ፡ “እሱራት ኣብ ኢድ መንግስቲ ሓዲግና ክንሃድም ካልእ ዋጢጥ’ዩ ክመጽእ። ሕጂ ትዕግስቲ’ዩ ዘድልየና፡ ስለ ዘይበደልና፡ ውዒሎም ሓዲሮም ክፍንዉና’ዮም። ዓቕሊ ግበር፡” በሎ።
ብኸም’ዚ ዓብደላ ንህደም ክብል፡ ሓሰን ከኣ ኣይፋልካን እናበለ ካብ ብርኪት ተኾብኵቦም ጎሉጅ ኣተዉ። ነቲ ዝተወስደ ስጕምቲ ክትግበር ከሎ ዝጐሃየ ሓለቓ 10 እብራሂም ሉባብ፥ኣብ ጉልጅ ምስ በጻሕና፡ ብኹሉ ሸነኽ ዝተኣኣከበ ሰብን ጥሪትን ሓምድ ምስ ረኣኣኹ ሓዚነ። ‘ኣነ ሓሚመ ኣለኹ’ ኢለ ጠሪዐ። ብርቱዕ ከም ዝሓመምኩ ንኸምስል ከኣ በርበረ በጽቢጸ ሰትየ፡ ኣዒንተይ ብበርበረ ሓስየዮ። ንጽባሕሪ ቅያረይ ካልእ ፖሊስ ወሲዶም ኣነ ኣብ ጎሉጅ ተሪፈ። ካብኡ፡ ንዅሉ’ቲ ካብ ብርኪት፡ ድየብን ኣካቴንን ዝተኣኻኸበ ቤተ-ሰብን ጥሪትን ሓምድ ናብ ገርሰት ኣእቲዮሞ።
ኣብ ዝቐደለ መዓልቲ ካብ ጎሊጅ ንግሆ ገስጊሶም፡ ኣጋ-ግዘ ክኸውን ከሎ ኣብ ነቝጣ ፖሊስ ገርሰት ምስ ኣተዉ፡ ኣብኡ ክልተ ኣንስቲ ሓምድ ካብ ኣካቴን ቀዲመናኦም ጸንሓ። ብዛዕባ’ቶም ሽዕኡ ዝተኣኣስሩ ሓሰን ከራር ቀጺሉ፤09 መስከረም 1961 ዝነበረ ኰይኑ’ዩ ዝመስለኒ። ስዒዳ እትበሃል ሓፍትና ወሲዶማ ነይሮም፡ ዕድላ ኰይኑ ግን ቍሩብ ሓሚማ ስለ ዝነበረት ካብ ተሰነይ መሊሶማ። ኣደ ሓምድ’ውን ኣብ ገዛ ስለ ዘይጸንሐቶም ሽዕኡ ኣይኣሰርዋን። እቶም ሽዑ ዝተኣሰርና፡ ትሸዓተ ሰባት እዞም ንስዕብ ኢና፤ ኣነ ሓሰን ከራር፡ መሓመድ ዓፋ ከራር፡ ሓዉ ንሓምድ - ዓብደላ እድሪስ፡ ኣሓት-ሓምድ ፋጥናን ዓሻን፡ ቀዳመይቲ ሰበይቱ ኣምና ምስ ኣዴኣ፡ ካልኣይቲ ንእሽቶም ሰበይቱ ዓሻ ዑስማን፡ ሳዕድያ ትበሃል ዓባይ ሰበይቲ - ንዓይን ንሓምድን ኣሞና (ኣደኦም ንዓብዱ መሓመድ ፋይድን ዓዋተ መሓመድ ፋይድን)። ካላኦት’ውን ድሒሮም ዝተኣስሩ ነይሮም።
ቤተ-ሰብ ሓምድ ክእሰሩ ኸለው፡ ዑስማን ክሻ ኣብ ገርሰት ስለ ዝጸንሐ፡ በታ ኣበሳኡ ግርም ገይሮም ስለ ዘለለይዎ፡ ንስኻ’ውን ትድለ ኢኻ ተባሂሉ ተኣስረ’ሞ፡ ዝሓለፈ ዘኪሮም፡ “ስለ ምንታይ ንኣመሓዳሪ ኣውራጃ ፈቲሽካዮ፧” ኢሎም ኣጋፍዕዎ። ዑስማን ደፋር’ዩ፡ “ትረፍ’ዶ ሓምድ ሓጺር ምስ ኣቡ-ዓሸራኡ ኣብ ቅድመይ ኮፍ ኢሉ ኣዚዙኒ፡ ሕጂ’ውን ንሱ ኣብ ዘይብሉ ምፈተሽኹዎ፡” ኢሉ መለሰሎም ብቋንቋ ብዳውየት።
ኣብ ገርሰት ፖሊስ ነዞም ትሸዓተ ትንፋስ ኣብ እሾዅ-ሓጹር ክዳጕንዎም ከለዉ፡ እተን ብዅሉ መዳይ ዝተኣከባ ጥሪት፡ ኣብ ደገ ጓሳን ዋርድያን ተመደበለን። ናይ ሓምድ ጥራይ 60 ጤለ-በጊዕ፡ 40 ከብትን 8 ገመልን ነይረን። ናይ ዓቭደላ 9 ከብቲ፡ ናይ ሓሰን 40 ከብትን 2 ገመልን።
እሱራት ኣብ ገርሰት ክልተ መዓልቲ ምስ ገበሩ፡ ንዅሎም ገፋፊጦም ብማኪና ተሰነይ ከእትውዎም ከለዉ፡ እተን ጥሪት ብፖሊስን ቤተ-ሰብን ተኾብኵበን ሰዓባ። ስድራቤት ሓምድ ብዘይ ሓደ ገበን ተኣሲሮም፡ ጥሪቶምን ንብረቶምን ፋሕ-ብትን ኣትዩዎ ግሁያት’ኳ እንተ ነበሩ፡ ዝያዳስ ብማእሰርቲ ናይ’ታ ኣብ’ቲ እዋን’ቲ ብጽሕቲ ወርሒ ዝነበረት ዓሻ ዑስማን፡ ካልኣይቲ ሰበይቱ ንሓምድ’ዮም ተሻቒሎም ዝነበሩ። ኣይከም’ቲ ዝፈርሕዎን ግን ዕድላ ጸቢቑላ፡ ባኡ-ንብኡ ዘቕስኖም ኵነታት ተፈጥረ።
ዓሻ ዑስማን ትውልዳ ካብ ቀቢላ ለበት ስለ ዝነበረት፡ ኣብ ተሰነይ ዝነበረ ሸኽ ከበሮ ዝብሃል ናይ ለበት ናዝር፡ “ብገንዘብ ይዅን ብህይወተይ ኵዋሓሳ፡ ካብ ኢደይ እንድሕሪ ኣምሊጣ ኸኣ ኣብ ክንዲ ክንድኣ ኣነ ባዕለይ ተጠያቒ ክኸውን፡” ኢሉ ንመንግስቲ ሓቲቱ ተፈቂዱሉ ናብ ገዝኡ ስለ ዝወሰዳ መተኣስርታ ኡፎይታ ረኸቡ። ክሳብ ዝዀነ ዝኸውን’ውን ሸኽ ከበሮ ብናቱ ሓላፍነት ነተን ጥሪት ጋሽ ወፊረን ምእንቲ ክኣትዋ ፍሉይ ዓሰባ ገበረለን። ኣይተፈቕደሉን ድኣ’ምበር ንዝበዝሓ ጥሪት ክዕድገን’ውን ሓቲቱ ነበረ። ለሚኑ ለማሚኑ ግን ንገለ ካብተን ኣጣል ገዚኡ ኣትረፈን።
እሱራት ኣብ ተሰነይ ንኽልተ ሰሙኡን ዝኣክል ምስ ተዳጐኑ፡ ፈለማ ነተን ኣንስቲ፡ ቀጺሎም ነቶም ሰብኡት ናብ ኣቝርደት ወሰድዎም። ዓሻ ምስ ሸኽ ከበሮ ተዓቝባ ከላ፡ ነዚ ሕጂ ኣብ ሶርያ ዝርከብ ዶክተር ከራር ሓምድ ወለደት። ዓሻ ወላ ሓራስ ትንበር፡ ክትኣቱ ክትወጽእ ዘይፍቀደላ ሕይርቲ ነበረት።
ቃልሲ ካብ መዓልቲ ናብ መዓልቲ ይስጕመሉ ኣብ ዝነበረ ግዜ፡ ማእሰርቲ ስድራ ሓምድ’ውን እናተረረ ከደ። ሕቶ የለ ርእይቶ፡ ኣብ ኣቝርደት ተዳጕኖም ኮፍ ጥራይ ኰነ።
እንታይ ኢና ክንከውን፧ ካብ ዓድታትና ኣመዛቢሎም ተሰነይ ኣእትዮምና። ካብኡ ኣቝርደት፡ ሕጂ’ኸ ናበይ፧ እንታይ’ከ እዮም ክብሉና፧ ኢሎም ኣናተጨነቑ ኸለዉ ኸኣ ሓደ መዓልቲ ዝገደደ መጻኦም -ነቶም ሰብኡትን ኣንስትን ዝፈላሊ ትእዛዝ። ኣንስቲ ናብ ኣስመራ ተወስዳ። በዚ ስጕምቲ’ዚ ዘማረሩ ሰብኡት፡ ብዝያዳ’ኳ ሓሰን ከራር፡ ሓላፊ ናይ’ቲ ቤት-ማእሰርቲ ንዝነበረ ብዓል ክልተ ጽሩራ ተለንተ፤ኣንስቲ ኣሕሊፍኩም ሰብኡት ከተትርፉ ኣይቅኑዕን’ዩ። ንዓናስ ምስ ላዕለዋይ ኣካል ከተራኽቡና ግቡእ’ዶ ኣይኰነን፧ ኣብ ባህልና ሰብኣይ’ዩ ዝሕተትን ዝምልስን። እዘን ኣንስቲ፡ ሓምድ ብዛዕባ ዝሓሰቦን ዝፍጽሞን ኣይፈልጣን’የን። ክትቀጽዑ እንተ ደሊኹም ንዓና ቅጽዑ በሎ ኣምሪሩ።
ንሱ ግን፡ ትእዛዝ ላዕለዎት ሓለፍቲ ስለ ዝዀኖ፡ “ድሓን ኣጆኹም” ካብ ምባል ሓሊፉ ወላ ሓንቲ ክሕግዝ ኣይከኣለን።
እዚ ብመንግስቲ ዝተወስደ ስጕምቲ’ዚ፡ ንቤተ-ሰብ ሓምድ ኣሲርና፡ ንብረቱን ጥሪቱን እንተ ደኣ ሃጊርና፡ ተጣዒሱ ናብ ልቡ ክምለስን ኢዱ ክህብን ይኽእል’ዩ ተባሂሉ’ዩ። “ንስድራኻ ብናጻ ክንለቆም፡ ንዓኻ’ውን ምሕረት ክግበረልካ ንዓ እቶ!” ኢሎም’ዉን ልኢኾምሉ ነበሩ። ሓምድ ግን በዚ ወዲ ኸም’ዚ ዝጸዓድ ሰንኮፍ ሰብ ኣይነበረን። ቅድሚ ስድራኡን ጥሪቱን ዝሰርዖ ጕዳይ ሃገር ስለ ዝነበሮ፡ ናብ ካፖታኖ ዓብደልቃድር፡ “ነቶም ሒዝኩሞም ዘለኹም ሰባት ቈራሪጽኩም ኣብ ፎርኖ’ውን እንተ ጠበስኩሞም ኣንተሬሳ የብለይን። እንተ ኣነ ዝገብሮ ኣለኒ!” ኢሉ ደብዳበ ልኢኹ ኣብ መትከሉ ጸኒዑ እምቢታኡ ቀጸለ።
ኣብ’ቲ እዋን ኣመሓዳሪ ወረዳ ተሰነይ ዝነበረ’ውን ንዓኡ’ዩ ኣረጋጊጹ።
ሓቂ’ዩ፡ ናይ ሓምድ ጠባይ (Character) ፡ ኣብ ውሑዳት ሰባት ጥራይ ስለ ዝርአ ብቐሊሉ የሸግረኒ’ዩ። ብዝዀነ ንዅሎም ዝሓዝኩሞም ሰበይን ዝዘመትኩሞ ንብረተይን ቋንጣ ግበርዎም ኢሉና። ንእሽቶይ ወረቐት ጽሒፉ ነይሩ። ብቓል’ውን ሰብ ሰዲዱ። እታ ደብዳበ ፖሊስ ተረኪቦማ። ኣነ ኣይረኣኣኹዋን፡ እቲ ልኡኽ ካብ ቤት ጽሕፈት ፖሊስ ምስ ወጸ ግን፡ ጸዊዐ ጠይቐዮ ከምኡ ኢሉኒ።
ኣብ’ቲ እዋን’ቲ ኣባል ሓራካ ዝነበረን ምስ ሓምድ ብቐረባ ዝፋለጥን ኣድም መስመር መፍለስ ዝብሃል መዘናኡ’ውን፡ ሓምድ ንተደጋጋሚ ጻውዒት መንግስቲ ብምንጻግ ካልእ ደብዳበ ልኢኹሎም ከም ዝነበረ’ዩ ዝዝክር። ነቲ ባዕሉ ሓምድ ዝበሎ ኸኣ ይደግም፤ቀደም ኣብ ኤርትራ ሰልፍታት ነይረን። ኣነ ኣብ ኵለን ኣይነበርኩን። ሎሚ ግን ንሓድነትን ናጽነትን ኤርትረያ ኢለ ተሲኣ ኣለኹ። ደጊም ብዘይኣፈላላይ፡ ዝዀነ ሃገራዊ ወዲ ኤርትራ ወላ ረፋዕ ሓወይ’ዩ። ከምኣርማ ቃልሰይ ንባንዴራ ኤርትራ ኣልዒለ ኣለኹ። ንሳኻትኩም ሓምድ እንታዋይን ብዓል ምንታይን ኰይኑ’ዩ ትብሉ ትዀኑ። ኣነ ግን ብንጣር ቍልዒ ከም ዝባራዕ ሳዕሪ፡ ነዛ መሬት ቃልቃል ኣቢለ ከምኣፍ ዑንቂ እንተ ዘየጽቢበልኩም ንሓምድ ሰበይቲ ኣይወለደቶም በሉ።
ሓምድ ነቲ ኵሉ ኢልዎ ዝብሃል፡ ኵሎም’ቶም ኣዐርዮም ዝፈልጥዎ ብህይወት ዝተረኽቡ ወገኑን ጓኖትን፡ ደገፍቱን ተጻባእቱን፡ ወላ እቶም ደድሕሬኡ እናሰዓቡ ዝሃድንዎ ዝነበሩ ወተሃደራት ከይተረፉ’ዮም ብተደጋጋሚ ዝጠቕስዎ። ኵሉ ኸኣ ተመሳሳሊ። እቲ ዅሉ ብዛዕባ ሓምድ ዝንገር ንስለ ናጽነትን ባንዴራን ቈሪጹ ንኽቃለስ ከም ዝተላዕለ ዝእንፍት ጥራይ’ውን ኣይነበረን። ሰባት ክስዕብዎ ምዃኖምን ዓወት ናይ ግድን ምዃኑን ዘማዕዱ’ዩ ነይሩ። ኣብ’ቲ እዋን’ቲ ኣብ ባረንቱ ሓላፊ ፖሊስ ዝነበረ ሻምበል ክፍለ ገብረሚካኤል (ድሓር ኮሎኔል)፤ሓምድ ብርቱዕን ቈራጽን’ዩ። ናብ ቃልሲ ውጽእ ምስ በለ፡ ‘ነዛ ሓዊ ክድጕላ’የ፤ ደድሕረይ ዘንበድብድዋ ክመጽኡ’ዮም፣ ንሳ ክትባራዕ’ያ፣ ንሳቶም ከኣ ክዕወቱ’ዮም’ ኢሉ ተነብዩ ነይሩ። በዘን ዝተዛረበን ሓያላት ቃላት ከኣ፡ ኣነ ከም ዝርድኣኒ ብርቱዕ ሃገራዊ ሓርበኛ’ዩ ነይሩ።
ይብል
ካብ መጽሐፍ ሓምድ እድሪስ ዓዋተ ብተጋዳላይ ሃይለስላሰ ወልዱ ገጽ (280 – 286)
ኣብ ኤርትራ ዘይተነግረ እምበር ዘይተገብረ ዬለን።
ኤርትራ ሰባን ጥሪታን ዋጋ ዝከፈሉላን ዝኸፍሉላ ዘለውን ሃገር ጀጋኑ!!!
