የገንየ (በሰባት ቤት)፣ የጥፍር (በክስታኔ)
Posted: 06 Dec 2025, 01:54
አንዲት ሴት ልጅ ከሰርጓ በፊት ለአንድ ወር ከወንድም ወደ ታች ያሉ ዘመዶቿ ተራ በተራ ሚዜዎቿ ጋር በየቤቱ እየተጋበዘች የሚሞሸሩበት ባህል ነው! ችሎታ ያለው ዘመዷ ሁሉ የገንየ የጥፍር ይደግስላታል!
የገንየ የሚለው ቃል ቀጥታ ትርጉሙን አላውቀውም ። በክስታኔዎች ዘንድ ድሮ አንዲት ልጅ በአሮጌ ጥፍሯ ወይም በስራ በተበላሸ ጥፍሯ ስለማታገባ የእጆቿ ጥፍሮች ሙሉ በሙሉ ተልጠው ከ2 ወይም 3 ወሮች በፊት ከዚያ ግዜ ጀምሮ ሥራ የሚባል ነገር በፍጹም የማትነካበትና የጥፍር ድግሶቿን በየዘመዷ ቤት ተራ በተራ ከሚዜዎቿ ጋር የምታምርበት ግዜ ነው ። ለዚህ ይህ ባህል የጥፍር የሚባለው ።
ጥፍር መቁረጥ በጎርደና ሴራ ከተከለከለ በጣም ቆይቷል ፣ ወደ 70 ወይም 75 አመት ይሆነዋል።
የጉራጌ ሴት ልጅ በትክክለኛው ባህል ሙሽራነቷ የሚጀርምረው የወንድ ቤት ሽማግሌ ልኮ እሺታ ከገኘበት ቀን ጀምሮ ነበር ።
ይህ የሽምግልና ወይም የፍጥምጥም ቀን በክስታኔ ቸግ (ዬቸግ ማይ) ይባላል ። ይህ ባህል አሁን በጣም ተስፋፍቷል ፤ እንዲያም አሁን ሰዉ ሁሉ ቸግ (ፍጥምጥም) ሰርግ (ሸባል) በአንድ ቀን አድርገውታል ፤ የድግስ ወጪን ለመቀነስ ነው ይባላል!
ቸግ የሚለው ቃልና ያማርኛ ጫጉላ የሚለው ቃል አንድ ናቸው ። ድሮ ጫጉላ የሙሽራነት ግዜን ሁሉ የሚያጠቃልል ቃል ነበር።
በክስታኔኛው ቸግ ግን አንዲት ሴት ልጅ ለጮኛ ተሰጥታ ሙሽራነቷ የሚጀምርበት ቀን ነው ።
ባማርኛ የጫጉላ ቤት የሚባለው የሙሽሮቹ ክፍል በክስታኔኛ ጎለት ይባላል ። ጎለት የሙሽራ ቤት ወይም ክፍል ማለት ነው። የሙሽራዋ መጎለቻ ማለት ነው ።
በቱባው ባህል አንዲት ሙሽራ ለ1 አመት በጎለት ውስጥ ኖራ በአመቱ ያ ክፍል ይፈርሳል (ለብቻው በሸምበቆ ውብ ሆኖ የሚሰራላት ክፍል ነው በወንዱ አባት ቤት ማለት ነው)