“ብቕዓትና ጥራይ’ዩ ርእሰ-ተኣማንነት ዝፈጥረልና” ኤልሳቤጥ ብርቄ
ሚርያም ዮሴፍ @shabait
ኤልሳቤጥ ብርቄ፡ ኣብ ኩባንያ ዕደና ቢሻ እትሰርሕ ጓል-ኣንስተይቲ እያ። ኣብ ዝሓለፈ ናይ 20 ዓመት ናይ ስራሕ ጉዕዞኣ፡ ኣብ ዝተፈላለየ ናይ ስራሕ ደረጃታት ዝሓለፈቶም ተመኵሮታት ንምክፋል ምስ ዓምዲ ደቂ-ኣንስትዮ ዘካየደቶ ዕላል ናባኹም ነብሎ። ሰናይ ንባብ።
ምስ ነብስኽን ድሕረ-ባይታኽን ከተላልይና?
ኤልሳቤጥ ብርቄ እበሃል። ካብ ኣደይ ወ/ሮ እዛቤላ ህዝቄልን ኣቦይ ኣቶ ብርቄ ክብረትን፡ ኣብ ታሕሳስ 1984፡ ኣብ ኣስመራ ተወሊደ ዓብየ። ተዘካሪ ናይ ቁልዕነት ድሕረ ባይታ እዩ ዘለኒ። ከም ቆልዓ ብዙሕ ምጽዋት ዝፈቱን ሕውስትን ሰብ እየ ነይረ።
ዕድመይ ንትምህርቲ ምስ ኣኸለ፡ ኣብቲ ዝዓበኹሉ ከባቢ ማለት፡ ካምፖ ፖሎ ትምህርቲ ጀሚረ። ናይ መባእታ ደረጃ ኣብ ቤት ትምህርቲ ዳህላክ፡ ማእከላይ ደረጃ ኣብ ቤት ትምህርቲ ናጽነት፡ ካልኣይ ደረጃ ድማ ኣብ ቤት ትምህርት ባርካ ተማሂረ። ኣብ ትምህርተይ ካብ’ቶም ኣዝዮም በላሕቲ ዝበሃሉ ተመሃሮ ኣይነበርኩን፣ ኣብ ክፍለይ ግን ካብ’ቶም ቀዳሞት ሓሙሽተ ይኸውን ነይረ እየ። ቀጺለ፡ ምስ ኣባላት 15 ዙርያ ሃገራዊ ኣገልግሎት ናብ ሳዋ ወሪደ። ኣብ ግዜና፡ ከምዚ ናይ ሕጂ ናይ 12 ክፍሊ ትምህርቲ ንምቕጻልን ኣብ ማትሪክ ንምክፋልን ዘይኮነ፡ ኣቐዲምካ ሃገራዊ መልቀቒ ፈተና ወሲድካ እዩ ንሳዋ ዝኽየድ ነይሩ። ኣብ ሳዋ ድማናይ ሰለስተ ወርሒ ግቡእ ወተሃደራዊ ታዕሊም ድሕሪ ምውሳድ፡ ትምህርቲ ዘቐጽለኒ መሕለፊ ነጥቢ ስለ ዝረኸብኩ ናብ ዩኒቨርሲቲ ኣስመራ ተጸንቢረ። ብዓውዲ ዕቃበ-ሕሳብ (Accounting) ብናይ ዲፕሎማ ማዕርግ ድማ፡ ኣብ 2007 ተመሪቐ። ድሒሩ፡ ካብ ዩኒቨርስቲ ኬፕ ታውን (ደቡብ ኣፍሪቃ)፡ ተወሳኺ ናይ ዕቃበ-ሕሳብ ትምህርቲ ብኦንላይን ቀሲመ። ኣብዚ እዋን ድማ፡ ነቲ ቀዲመ ዝወሰድክዎ ናይ ACCA (Association of chartered certified accountant) ትምህርቲ ክቕጽል ይዳሎ ኣለኹ። እዚ ድማ፡ ኣብ ቢሻ ሞያይ ንምዕባይ ዝወሰድኩዎ ስልጠናታት እዩ።
ኤልሳቤጥ፡ ኣባል 15 ዙርያ ሃገራዊ ኣገልግሎት ኢኺ። ሳዋ ብኸመይ ሳዋ ብኸመይ ኢኺ ትዝክርያ?
ሳዋ፡ ንኹልና መንእሰያት ናይ ነፍሰ-መቐይሮ ቦታ እያ። መንእሰያት ኴንና ስለ ዝኸድና፡ ምስ ምሉእ ሓይልናን ድሌትናን ኢና ነይርና። ኣብ ኤርትራ ብሳዋ ዘይሓለፈ ሰብ ዳርጋ የለን። ክሳብ 11 ክፍሊ እንበጽሕ፡ ናይ ስድራና ኢና። ድሕሪ ሳዋ ግን፡ ናይ ነፍስና ምሕደራ ከም እንመልኽን ነፍስና ከም እንኽእልን ትገብር ቦታ እያ። ንዓይ፡ ናይ ታዕሊም ተመኩሮ ጥራይ ዘይኮነ፡ ስሩዕነት፡ ስነ ምግባር፡ ሓባራዊ ሂወት፡ ወዘተ ዝተመኮርኩላ ቦታ እያ። ብቐንዱ ካብ ዝተፈላለየ ክፋላት ሃገርናን ኩለን ብሄራትናን ዝተኣኻኸበ ሰብ ኢኻ ትረክብ። ካብ ኩሉ ድማ ተመክሮታት ትቐስም። ንኣብነት፡ ኣነ ካብ ብሄረ ኩናማ እየ። ነቲ ዘዕበየኒ ድሕረ ባይታ ጥራይ እፈልጥ ነይረ ይኸውን። ኣብ ሳዋ ግን፡ ክንዮ ናይ ውልቅና መንነት፡ ናይ ሓባር ከም ኤርትራውያን እንውንኖ መንነት ከም ዘለና እትምህር ቦታ እያ።
ብዛዕባ ብሄረ ኩናማ ትፈልጥዮ ከተካፍልና፣ ብፍላይ ምስዚ ኣልዒልናዮ ዘለና ዛዕባ ደቂ ኣንስትዮ ዝኸይድ?
ኣነ ኣብ ኣስመራ ተወሊደ ስለ ዝዓበኹ፡ ዕሙቕ ዝበለ ኣፍልጦ ዘይክህልወኒ ይኽእል እዩ። ብሓፈሻ ዘዕበየኒ ስለ ዝኾነ ግን፡ ሒደት ወስ ከብል። ብሄረ ኩናማ፡ ብናይ ኣደ ወለዶ ዝጽዋዕ ሕብረተሰብ እዩ። ኣደ፡ ኣብቲ ሕብረተሰብ ዘለዋ ተራ ኣዝዩ ዕዙዝ እዩ። ኣብ ብዙሕ ናይቲ ሕብረተሰብ ዋኒናት ብማዕረ እትሳተፍን ኣብ ቁጠባዊ መዳይ ድማ ዓቢ ተራ እትጻወትን እያ። ኣብ ስድራቤት ድማ ዝዓበየ ተራ ዘለዋ ኣደ እያ። ንኣብነት፡ ኣደይ ተማሂራ እያ፣ ንዓይ፡ ዝዓበየት ጽልዋ ዘሕደረትለይ ድማ ንሳ እያ።
ተራ ወላዲትኪ ከመይ ድዩ ነይሩ?
ኣደይ ብፍሉይ ዝርእያ ፍጥረት እያ። ከም ኣቦን ኣደን ኮይና፡ በይና’ያ ኣዕብያትና። 7 ኣሕዋት ኢና ብሓንሳብ ዓቢና። ከም ወላዲት፡ ስድራ ናይ ምእላይ ሓላፍነት ጥራይ ኣይኮነን ነይሩዋ። ጎድኒ ጎድኒ ኣልያ ስድራቤታ፡ ንሳ’ውን ኣብ ዩኒቨርሲቲ ኣስመራ ብዓውዲ ሰክሬታርያ ተመሪቓ እያ። እናተማህረትን እናሰርሐትን ድማ ኣምሂራትናን ኣዕብያትናን። ኣብ ትምህርቲ ኣዝዩ ሰፊሕ ዝኾነ መረዳእታ እዩ ነይሩዋ። ኩሉ ሰብ ክመሃር ከም ዘለዎ ትጉስጉስ፡ ንኹልና ደቃ ድማ ናብ ትምህርቲ ሰዲዳን ኣምሂራትናን እያ። ካብ ኣደይ ብዙሕ ነገር እየ ቀሲመ። መርሓ ስድራቤት ምዃን፡ ኣብ ትምህርትን ዕብየትን ምእማን፡ እዚ ኩሉ ተደማሚሩ ድማ ሓያል ኣደ ኮይነ ንኽብድህ ዘኽኣለትኒ ኣደ እያ። ኣብ ማትሪክ መሕለፊ ነጥቢ ምስ ረኸብኩ፡ ልዕሊ ዝኾነ ጻማ ኣደይ ምኽፋለይ ኣዝየ ሕጉስቲ እየ ነይረ። ኣብዚ እዋን ኣደ ሓደ ውሉድ እየ። ቀንዲ መስትያተይ ድማ ኣደይ እያ።
ድሕሪ ትምህርቲ ምዝዛምኪ፡ ናይ ስራሕ ተመክሮኺ ከመይ ይመስል ነይሩ?
ድሕሪ ትምህርቲ፡ ኣብ ሚኒስትሪ ፋይናንስ ክፍሊ ትሬዠሪ ዞባ ማእከል ተመዲበ እየ ስራሕ ጀሚረ። ናይ ሓደ ዓመት ናይ ቅድመ ምረቓ ኣገልግሎት ምስ ገበርኩ፡ ኣብ 2007 እየ ተመሪቐ፣ ክሳብ 2010 ድማ ኣብኡ ሰሪሐ። ቀጺለ፡ ናብ ሚኒስትሪ ሃገራዊ ልምዓት ክፍሊ ስታስቲክስ እየ ተመዲበ። ኣብ ኩሉን እተን ዝተመደብኩለን ትካላት ከም ኣካውንታንት ወይ ሰራሕተኛ ዕቃበ-ሕሳብ ኮይነ እየ ዝዓዪ ነይረ። ኣብ ሃገራዊ ልምዓት ንሓደ ዓመት ምስ ሰራሕኩ ድማ ተጣይሰ። ኣይጸናሕኩን ድሕሪ ሒደት ኣዋርሕ ኣብ ኩባንያ ዕደና ቢሻ ናይ ስራሕ ዕድል ፈቲነ፡ ሰሊጡኒ ድማ ኣብኡ ተቖጺረ ክሰርሕ ጀሚረ።
ኣብ ኩባንያ ዕደና ቢሻ ናይ ስራሕ ተመክሮኺ’ሞ ከመይ ነይሩ?
ኣብ ቢሻ ኣብ 2012 እየ ጀሚረ። ዝተፈልየ ናይ ስራሕ ተመክሮ እየ ቀሲመ። ኣብ መጀመርያ ኣብ ክፍሊ ዳህሳስ፡ ኣብ መዝገብ ሓበሬታ (datia clerk) እየ ስራሕ ጀሚረ። ድሒሩኣብ ክፍሊ ቴክኒካዊ ኣገልግሎት፡ ናብ ምሕደራ ዳታ (datia administiratior) ብምስጋር ኣብ ሞያይ ሓደ ዕብየት ወሲኸ። ድሕሪ ዓመት ድማ፡ ናብ ክፍሊ ፋይናንስ ተሰጋጊረ። ኣብዚ ክፍሊ ከኣ ድሕሪ ሰለስተ ወርሒ ከም ተቖጻጻሪት ብምዃን ክዓዪ ጀሚረ። ድሕሪ ዓመትን ፈረቓን፡ ኣብ ክፍሊ ፋይናንስ፡ ኣብ ትሬዠሪን ባጀትን፡ ብሞያ ዕቃበ ሕሳብ (budget accountant) ክሰርሕ ጀሚረ። ድሕሪ እዚ፡ ናብዚ ሕጂ ዘለኽዎ ደረጃ - ኣካያዲት ስራሕ (finance superintendent) ተሰጋጊረ እሰርሕ ኣለኹ። እዚ ሞያ ብወጻእተኛታት ናይዚ ትካል ዝተሓዝ ዝነበረ ኮይኑ፡ ከም ፖሊሲ ብዙሕ ካብዚ ዘሎ ሞያታት ብደቂ ሃገር ክምለኽን ክካየድን ብዝግበር ኣካይዳ መንግስቲ ኤርትራ፡ ኣቐዲመ ከም ግዝያዊት ኣካያዲት ኮይነ ንዓመት ድሕሪ ምስራሕ፡ ካብ 2020 ጀሚረ፡ ኣካያዲት ስራሕ (transactions) ኮይነ ብደረጃ ሓላፍነት እሰርሕ ኣለኹ።
ብደረጃ ሓላፍነት ተመዲብኪ ክትሰርሒ ምስ ጀመርኪ፡ ከመይ ዓይነት ዝተፈልየ ተመክሮ ቀሲምኪ?
ቢሻ ኣህጉራዊ ዝኾነ መለክዒታት ዝኽተል ትካል እዩ። መጀመርያ ስራሕ ዝጀመርኩሉ፡ ቅድሚ ሕጂ ከምኡ ዓይነት ናይ ስራሕ ተመክሮ ስለ ዘይነበረና፡ ብዙሕ ክንመሃረሉ ዝነበረና መድረኽ እዩ ነይሩ። ብውልቀይ’ውን ኣብ ናይ ዕደና ትካላት ተመኩሮ ኣይነበረንን። ስለዚ፡ ኩሉ በቶም ሓለፍትኻ ዝወሃበካ መምርሒ ስራሕ ብግቡእ ከተተግብሮ ኢኻ ትጽዕር። ምስ ግዜ ግን እናተመሃርካን ተመኩሮ እናደለብካን ኢኻ ትኸይድ። ኮይኑ ድማ፡ ከም ተራ ኴንካ ይኹን ብደረጃ ሓላፍነት ክትሰርሕ ኣየጸግምን እዩ። ኣብዚ ሕጂ እዋን፡ ብዙሕ ካብ ደረጃታትና ብወጻእተኛታት ዘይኮነ፡ በቶም ኣብ ዝተፈላለየ ትካላት ትምህርቲ ሞያ ዝሰነቑ ደቂ-ሃገር ዝተዓብለለ እዩ። ብዙሕ ካብዚ ዘሎ ሞያታት መሊኽናዮን ተኪእናዮን ምህላውና ድማ፡ ንመጻኢ ኣዝዩ ተስፋ ዝህብ እዩ።
ኣብ ጉዕዞ ሞያኺ’ሞ ኣብ ነፍስኺን ብቕዓትክን በጺሐዮ ትብልዮ ደረጃ እንታይ እዩ?
ብቐዳማይ ደረጃ፡ ካብ ዝሓለፍክዎ ጉዕዞ ርእሰ ተኣማንነት ኣጥርየ ኣለኹ። ብደረጃ መሪሕነት ሰባት ክመርሕ ከም ዝኽእል ርእሰ ተኣማንነት ፈጢረ። ብተወሳኺ፡ ትካልና ብዝኽተሎ ኣገባብ ብዘጥረኽዎ ተመክሮ’ውን ኣብ ኣህጉራዊ ደረጃ ክዓዪ ክጽገም ከም ዘይክእል ሓደ መረዳእታ ፈጢረ ኣለኹ። ኣብ ጉዕዞይ ገና ብዙሕ ስራሕን ጻዕርን ከም ዝጽበየኒ ግን ኣይሰሓትን እዩ።
ኣብ ጉዕዞኺ እንታይ ብድሆታት ነይሩኪ?
ኣብ ሕብረተሰብና፡ ሓደ ሓደ ድሑር እምነታት ኣሎ። ጓል ኣንስተይቲ ኣብ ዝለዓለ ናይ መሪሕነት ጽፍሒ ክትሰርሕ ዘይቅበል፡ “
ስምዒታዊት እያ፡”፡“
ሚዛናዊት ዘይክትከውን ትኽእል እያ፡” ወዘተ ዝብል መረዳእታ ኣሎ። ኣብ ስርሐይ ገለ ገለ ዘስተውዕለሉ ዝነበርኩ ተርእዮታት ነይሩ። ኣብ መጀመርያ ኣብቲ ኣነ ዝሰርሓሉ ሞያን ዓውዲን፡ ካብ ንዓይ ነቶም ምሳይ ዝሰርሑ ደቂ ተባዕትዮ ክውከሱ ይቐሎም ነይሩ። ናይ ቀረባ መሳርሕተይ ግን፡ ኣብዚ እወታዊ ተራ ነይሩዎም እዩ። ንዓይ ዝምልከት ስራሕ ናባይ ከም ዝስደድ ይገብሩ። እቲ ዝነበረ መረዳእታ ቀስ ብቐስ እናተለወጠ ከይዱ። ኣብ ስራሕ፡ ተጻብኦን ብድሆታትን ከጋጥም ንቡር እዩ። ሓላፍነት ኣብ እትስከመሉ እዋን፡ ንዓኻ’ውን ይኸብደካ እዩ። ነቲ ተዋሂቡካ ዘሎ ሓላፍነት ትሕቲ ብቕዓት ኮይንካ ክትቀርቦ ኣይትደልን ኢኻ። ስለዚ፡ እቲ እንኮ ፍታሕ፡ ስርሐይ ብተግባር ምርኣይ እዩ ነይሩ። ኣብ ስርሐይ ብቕዓት ከይጎድለኒ ዝከኣለኒ እጽዕር እየ። ስራሕካ ኣብ ግቡእ ግዜ ምውዳእ፡ ግቡእ ናይ ምሕደራ ብቕዓት ምውናን፡ ወዘተ እቲ ቀንዲ ፍታሕ እዩ። ብቕዓትና ጥራይ እዩ ርእሰ ተኣማንነት ዝፈጥረልና። ስለዚ፡ ኣብ መስርሕ፡ ነቶም ኣብ ትሕተኻ ዘለዉ እናመሃርካ ንስኻ’ውን ንባዕልኻ ፍልጠትን ተመክሮን እናቐሰምካ ምኻድ፡ ሓደ ካብቲ ኣገዳሲ ክፋል ናይ ስራሕና ክንገብሮ ኣለና።
ደቂ ኣንስትዮ ብሞያ ዓብየን ኣብ ዝለዓለ ደረጃ ንኽበጽሓ ተሕልፍዮ መልእኽቲ?
ኣብዚ ግዜ፡ መንግስትና ዘዋደዶ ማዕረ ናይ ትምህርትን ስራሕን ባይታ ኣሎ። ኣብ ብዙሕ ሞያታት’ውን ብንጥፈት ንዋሳእ ኣለና። መብዛሕትኡ ግዜ፡ ክሳብ ካልኣይ ደረጃ ትምህርቲ ኣዚና ተወዳዳርቲ ብምዃን ኢና ንስጉም። ካብኡ እናቐጸልና ኣብ ንመጽኣሉ ግዜ ግን ዝተፈላለየ ብድሆታት ክህሉ ይኽእል እዩ። ነዚ ግን ስንኻ ምንካስ እዩ ዘድልዮ። ኣብ ዝተዋፈርናሉ ሞያን ዝተመደብናሉ ቦታን ቀጻሊ ተመኩሮ ካብ ምድላብ ደው ክንብል የብልናን። ብሞያን ትምህርትን ክንዓቢ ከም እንኽእል ክንኣምን ኣለና። ዕላማ ክህልወና ኣለዎ፡ “ኣይክእሎን እየ፡ ወይ ጸጊሙኑ” ምባል ከኣ ከነወግድ ኣለና። ኣብ ነገራት ከይተፈተንና ዝሓሽና ሰባት ክንከውን ኣይንኽልን ኢና። ስለዚ፡
ኣጆኽን ኣይትሕመቓ፣ ብዘይ ምሕላል ብቕዓትክን ኣበሪኽክን ሰጉማ፡
ክብለን እደሊ።
