ኣንታ ንበር ኤርትራ ጸገማታ ክትምርምር ኣንታ ንበር!
Posted: 07 Mar 2023, 09:58
ጽሟቕ ትሕዝቶ ቃለ መሕትትን ምልልስን ዘቤታዊ ጉዳያት ኤርትራ፡ ከምዘርእየና፡ ዝተዓመመ ተግባራት እንተሎኳ፡ ንሕና ኤርትራውያን ደያኑ ማእከልን መስመርን፡ ጌና ብዙሕ ዘይተዓመመ ጉዳያት ከምዘሎ ክንግንዘብ ክኢልና ኣሎና። እስከ ኣብዡይ ኣብ መረጃ ዚነጥፉ ኤርትራዉያን ካድራትና፡ "ጽቡቕ ኣሎና ንሕምበብ ኣሎና፡ ቁጠባና ዓቢ ገስጋስ የርእይ ኣሎ ወዘተ" ጥራሕ እናበሉ ካብ ክዉንነት ርሒቖም ዘዳኽሩ፤ ገለ ፍታሓት እንተሓበሩ ብምባል፡ ነቱይ ክፋል ቃለመሕትት ኣብዡይ ኣምጭናዮ'ሎና'ሞ ኣይተስተዋሕድዎ።
ከም ርእይቶና፡ ኣብ ሃገረ ኤርትራ ንቁጠባ ሃገር ዚመጹ ብሮጀክትታት ማለት ምስራሕ ዲጋ ኮነ ጽርግያ ንግዚኡ ኣወንዚፍካ፥ ቀንዲ ማሕንቖ ልምዓት ንዝዀነ ጉዳይ ጸዓት ብምሉእ ናህሪ ምግጣም ዘድሊ ይመስለና። ክንዲ ዝዀነ ድማ ጸዓት ካብ ሃጽቢ ህዳሴ ኣባይ ከይተጸበኻ፡ ሃገርና ብጸዓት ነፍሳ ንኽትኽእል፡ ብምሉእ ዓቕሚን ገዚፍ ምትብባዕን ኣብ ጉዳይ ጸዓት ዚንጠፈሉ ግዜ ሕጂ ይመስለና፡ ክንብል እንከሎና ብኤርትራዊ ጭዉነት ሓበንን ፍናናንን ኢና።
ከም ርእይቶና፡ ኣብ ሃገረ ኤርትራ ንቁጠባ ሃገር ዚመጹ ብሮጀክትታት ማለት ምስራሕ ዲጋ ኮነ ጽርግያ ንግዚኡ ኣወንዚፍካ፥ ቀንዲ ማሕንቖ ልምዓት ንዝዀነ ጉዳይ ጸዓት ብምሉእ ናህሪ ምግጣም ዘድሊ ይመስለና። ክንዲ ዝዀነ ድማ ጸዓት ካብ ሃጽቢ ህዳሴ ኣባይ ከይተጸበኻ፡ ሃገርና ብጸዓት ነፍሳ ንኽትኽእል፡ ብምሉእ ዓቕሚን ገዚፍ ምትብባዕን ኣብ ጉዳይ ጸዓት ዚንጠፈሉ ግዜ ሕጂ ይመስለና፡ ክንብል እንከሎና ብኤርትራዊ ጭዉነት ሓበንን ፍናናንን ኢና።
1. ብዛዕባ ዲጋታት
እቲ ኣርእስቲ ግፍሕ ዝበለ’ዩ ብምሉእ ጕሕጕሕ ኣቢልካ ክትዛረበሉ ግዜ ስለዝወስድ ከፋፊልካ ምርኣዩ የድሊ። ብግዜ ናይ ክልተ-ሰለስተ ዓመት እናበልካ ብዙሕ ረቋሕታት ኣብ ግምት ኣእቲኻ ክዝረበሉ ይከኣል ይኸውን። (ግርም)
እቲ ዋና ነገር፡ እንታይ ገይርና? እንታይ ኣሳሊጥና? እተወጠኑ መደባት ከም’ቲ ዝድለ ከይዶም’ዶ? ዝብል እዩ። (ግርም ሕቶ’ኡ)
እቲ ዕማም ዲጋታት ምህናጽ ጥራይ ኣይኮነን። (እዋ እሂናይ ደኣ፡ እንታይ ኣፍረየ ኢዩ ዋና ነገር)
ብቐዳምነት ግን ዝናባዊ ማይ ተዋህሊሉ ኣብ ጥቕሚ ዝውዕለሉ ኩነታት ክፍጠር ኣለዎ። (ንህዝቢ ጎስጓስ ገቢርካ ዛላታት እንተገበረ ንግዚኡ ዓቢን እኹልን ዕማም’ኡ። መንግስቲ ኣብ ማይ ዛውጽኦ ወጻኣኢ ኣወንዚፉ፡ ናይ ጸዓት ምንጪ ካብ ጂኣኦ ተርማል የውሕሰልና እንተበልና፡ ጸዓት ቀንዲ ማሕንቖ ቁጠባ ሃገር ምኳኑ ክንዲዝፈለጥና’ ኢና። )
ማይ ምውህላል ጥራይ ዘይኮነ፡ ዝውህለል ማይ ከመይ ትጥቀመሉ’ውን ዝዓበየ ጉዳይ እዩ። (ብርግጽ፡ ጸዓት ምክኒት ከይገበርና፡ ንኣውፈርቲን በብዓቕሞም ንውህሉል ማይን ዝሕረስ ቦታን ብምድላው፡ ገለ ኣታዊ ምርካብን ዘቤታዊ ጠለባት ፍርያት ሕርሻ ምሽፋን ኣይከኣልን’ዶ ይኸውን?)
ኣብ ከርከበት ኣዋህሊልናዮ ዘለና ማይ፡ ኣብ ምንታይ መዓላ ኣውዒልናዮ? ከምቲ ዝግባእ ተጠቒምናሉ’ዶ? እንድሕር ኢልና፡ ብዙሕ እትዓመ ነገር ኣሎ ክበሃል ኣይከኣልን። (ኣብ ምንታይ መዓላ ከነውዕሎ ከምዘሎና ከይሓንጸጽና ዲና ናብ ምሕናጹ ተጓይና? ዝተዓመ ኣሎ ዝበሃል ኣንተዀይኑ ንኡኡ ዝያዳ ብምትብባዕ ፍርያት ምስሳን’ኡ ፈውሱ፡ አድላይ እንተዀይኑ ንብሕታዊ ኣውፈርቲ ገለ ቦታታት ምሃብ፡ ንኦኦም እናተባባዕካ ምቁጽጻር . . . )
ኣስመራ፡ ከረን ባጽዕ ካልኦት ብብዝሒ ሰብ ዝሰፍረለን ከተማታት ብዘይ ስክፍታ ቀረብ ማይ ክወሓሰለን ኣለዎ። ከተማታት ጥራይ ዘይኮነ ኣብ ገጠራት ዘሎ ሰብ’ውን ጽሩይ ዝስተ ማይ ክረክብ ኣለዎ። ካበይ? ብኸመይ መገዲ? (እዡይ ደኣ ፍሉጥ፡ ንካኢላታት ብምትብባዕ፡ መጽናዕቲ ጌርካ ናብ ትግባረ ምምራሽ’ኡ ፈውሱ)
ኣብ ሕርሻ ዝኣከብናዮ ማይ ብኣድማዕነት ክንጥቀመሉ ክኢልና’ዶ? እንታይ-እንታይ ነፍርየሉ ኣለና? ኣብ ዓመት ክንደይ ምህርቲ ክንሓፍሰሉ ንኽእል? እንታይ ዓይነት ኣዝርእቲ ክንዘርእ ንኽእል? ነቲ ነፍርዮ’ከ ዝተመስርሐ ፍርያት ከነውጽኣሉ ንኽእል’ዶ? ናይ ምስናዕ መደባትና ምስኡ ተዛሚዱ እንታይ ይመስል? (እዡይ ክኢላታት ሚንስትሪ ሕርሻ እንተተዛረቡሉ’ዶ ኣይሓይሽን)
ከምቲ ክንከዶ ዘለና ብዙሕ ስለዘይሰጐምና ድማ፡ ካብ 2023 ጀሚርና ኣብዚ ዝመጽእ ክልተ ሰለስተ ዓመታት ናህሪ ምውሳኽ ከድልየና’ዩ። (ካብ ኣካይዳ ጐብየ’ዶ ናብ ኣካይዳ ኢራብ’ዶ ክንሰግር ደሊና)
ዝሓለፉ መደባትና ኣካይዳኦም ኣዕጋቢ ነይሩ ክንብል ኣይንኽእልን። (እቶም ናይ ዝሓለፉ መደባት ዝሓንጸጹ ሰባት፡ መደባቶም ብካልኦትታብቲ ዝሓለፉ መደባት ዘይተሳተፉ ክኢላታት’ውን ክፍተሽ ግሩም ኢዩ። ሕጂ’ውን ዘይረኣዩዎ ጉዳያት ከይህሉ።)
2.. ብዛዕባ ሕርሻ
ማይ ምውህላል ናይ መወዳእታ ዕላማ ኣይኮነን። 500 ሚልዮን ሜትሮ ኪዩብ ጥራይ ዘይኮነ ካብኡ ንላዕሊ እውን ክንኸይድ ዝኽኣል’ዩ። እቲ ክንምልሶ ዝግብኣና ነፍሲ-ወከፍ ሜትሮ ኵቦ ማይ፡ ኣብ ምንታይ መዓላ ውዒላ? ዝብል እዩ። (ግሩም ሕቶ’ኡ ክሳብ ንዓመታ ሓደ መልሲ ከድልዮ ኢዩ፡ ብክኢላታት ናይ ማይ።)
ነግሒ ወይ ልምዳዊ መስኖ ካብ ኣእምሮ ሰብ ክወጽእ ክኽእል ኣለዎ። (ኣማራጺ ምስ ቀረብኻ’ዶ ከማኡ ምባል ኣይምሓሸን።)
እዚ ልምዳዊ ኣሰራርሓ’ዚ ግን ክውገድ ዘለዎ’ዩ። ብዘመናዊ ስርዓተ-መስኖ ክቕየር ኣለዎ። (ንዘመናዊ ስርዓተ መስኖ ዘገልግሉ መሳርሒታት ካብ ቀረጽ ወጻኢ ከምዝኣትዉ ምግባር’ከ ገለ ሓገዝ’ዶ ምገበረ።)
ጀነሬተራት ኣምጺእካ፡ ፓምፓታት መጨንጕዒ ዘርጊሕካ ክትሰርሕ ወጻኢታቱ ላዕሊ ዝለዝኸውን ኣድማዕነት የብሉን። ኣብ ክንድኡ ቅርጺ መሬት ኣለና። በረኽቲ ጎቦታት ኣሎ። ኣብኡ መዕረቒ ሃልዩ፡ ካብ ሓጽቢማይ ተጨንጕዑ ናብቲ መዕረቒ ይበጽሕ፡ ካብኡ ብስሕበት (gravity) ይወርድ። (ምጭንጓዕ ደኣ ኣይተርፍን ኢዩ፡ ኣንተዀነ ግዳ ንካልእ ጉዳይ ኣወንዚፍካ፡ ንጉዳይ ጸዓት ናይ ነፋስ ዲዩ ናይ ጸሓይ ዲዩ ናይ ካልእ ተሓዳሲ ጸዓት ኣማራጺታት ብናሕሪ ምትግባር ኢያ ፈውሳ፤ እንተዘየሎ ሕጂውን ንዓመታ ጸዓት ኢዩ ጸገምና እምበር . . . ዚብል ምክኒት ኢዩ ኪመጽእ።)
ብኣዘራርባ ሞያውያን፡ በቲ ዘመናዊ ስርዓተ-መስኖ እትጥቀመሉ ማይን ብልምዳዊ ኣገባብ እትጥቀመሉ ማይን ፍልልዩ ሓደ ንዓሰርተ እዩ። (ግርም ሞያዊ ንጽጽር’ኡ።)
ኣብ ኣጠቓቕማ ማይ ተተኣታትዎ ኣገባብን ቴክኖሎጂን ልዑል ውጽኢት ዝህብ ክኸውን ኣለዎ። ማይ ተዋህሊሉ፡ ኣብ መዓላ ውዒሉ፡ ዝለዓለ ፍርያት ከተኻዕብት፡ እትጥቀመሉ ቴክኖሎጂ ወሳኒ እዩ። (ፍሉጥ’ኡ እንታይ ኪግበር ተሓሲቡ’ዩ ዛሎ ሕቶ)
ምስቲ ነተኣታትዎ ቴክኖሎጂ ማይ፡ ዓይነት ኣዝርእቲ’ውን ዘዋጻጽኡና ፈሊጥና፡ ልዑል ውጽኢታት ክንረኽበሎም እንኽእል ከነፍሪ ኣለና። (ብዛዕባ እዚ ናይ ቴክኖሎጂን ኣዝርእትን ክኢላታትና ክዛረቡ ኣለዎም፡ ብዘይቀለዓለም ድማ ዓለማዊ ትምህርቲ ዚረኽቡሉ ባይታ ክንፈጥረሎም ኣይግባእን’ዶ፧)
3. ጸዓት
ተሓዳሲ ጽዓት ክትጥቀም እንተኽኢልካ፡ ወጻኢታትካ ዝወሓደ፡ ፍርያትካ ዝበዝሐ እዩ ዝኸውን። እዚ እውን ማዕረ ማዕረ ካልእ እነተኣታትዎ ቴክኖሎጂ ክምዕብል ኣለዎ። (ናይ ዝባን ሓዳሙ’ሞ ነቐላጥፎ፡ ተመሳሳሊ ድማ ኣብ 2-3 ስፍራታት እንተተግቢሩ ዓቢ ዝላ’ኡ ኺኸውን፤ ንናይ ጸዓት ብሮጀክትታት አደስኪልካ ወይ ኣጎናዲብኻ ወይ ኣወንዚፍካ ዚመጽእ ኢኮኖምያዊ ለውጢ ከምዘየሎ ንሕና መሃይማን’ኳ ፈሊጥናዮ ኣሎና።)
ብሓፈሻ ኣብ ኣጠቓቕማ ማይ የዋጻጽኣና እዩ ንብሎ ቴክኖሎጂ ሓሪና ወዲእና ኣለና ኢልና ክንዛረብ ኣይንኽእልን። ነጠብጣብ (ድሪፕ) ምንጻግ ዝበሃልን ካልእ መምስ ከባቢኡ ዝኸይድ ዝተፈላለየ ዓይነት ቴክኖሎጂ ናይ መስኖ እዩ ዘሎ። (ስለምንታይ ብውሑድ ዓቐን ዝተፈላለዩ ቴክኖሎጂታት ዘይንጥቀም፡ ቀስ እናበለ ይምዕብል ሕጂ ግን ክጅመር ኣለዎ። ጸዓት ምክኒት ከይከውን፡ ንህዳሴ ናይ ኢትዮጵያ ካብ ሓንጐልና ኣውጺእና ክንዓዪዪ ኣሎና። ኤርትራና ብጸዓት ነፍሳ ዘይትኽእለሉ ምክኒት የሎን፡ መንግስቲ ብምሉእ ኣቕሙ እንተዓዪዩ።)
ዲጋታት ምብዛሕን ምውሓድን ዘይኮነ ግን፡ ብቐንዱ ኣጠቓቕማን ኣድማዕነትን እዩ ወሳኒ። (ብርግጽ እቲ ሓቂ ንሱ ካብ ኮነ፡ ዲጋ ምስራሕ ንግዚኡ ተወንዚፉ፡ ጉዳይ ምውሓስ ጸዓት ብዕጽፊ ኪስርሓሉ ኣይግባእን’ዶ፤ መክንያቱ ነተን ዘለዋ ዲጋታት ገለ ንንጠፈለን’ሞ፡ ካልእ ዲጋታት ምስራሕ ቀስ ኢልና ነርክበሉ፤ ጸዓትና ምስ ኣውሓስና። ንግዚኡ ንዲጋ ዚወጽእ ጸጋ ሃገር ንተሓዳሲ ጸዓት ኪወጽእ ይግባእ።)
ካልእ ኣብዚ ኣርእስቲ’ዚ ክርሳዕ ዘይብሉ ናይ ሰብ ረቋሒ ኣሎ። (ሰብ ደኣ ክንደይ ምሁር ከሲርና ከይንከውን ኪህሰበሉ ኣለዎ፡ ሕጂ’ውን ሰብና ከነምህር ይግባእ ምክንያቱ ዘይተማህረ ኣየድሕን ኢዩ እቲ ምስላ።)
እዚ ዝተጠቕሰ ጸጋታት ኣብ ዘለዎ ከባቢታት ሰብ ብስፍሓት ክዝርጋሕ ክኽእል ኣለዎ። ነዚ ዘድሊ ውዳበ ክህሉ ኣለዎ። ምሕደራን መሳለጥያታትን ክቐርብ ክኽእል ኣለዎ። (እሞ ብውሑድ ዓቕሚን ፡ምትግባር ከይጅመር እቲ ማሕንቖ ጸገም ጸዓት ካብ ኰነ፡ ካልእ ንጸጋ ሃገር ዚጕህጉሕ ብሮጀክትታትን ስራሕን ንግዚኡ ኣወንዚፍካ ጉዳይ ጸዓት ንምቕላል ብምሉእ ናህሪ ምስራሕ’ኡ ፈውሱ።)
ካብ ኣፍራዛን ባዴላን ጀሚርካ፡ ክሳብ እቲ ዝለዓለ ኣሎ ዝበሃል ማሽነሪ ተዋፊሩ ክሰርሕ ክኽእል ኣለዎ። (ኣፍራዛን ባዴላን ደኣ ወትሩ ምስ ሰርሓ ኢየን፤ መኣስ’ከ ምስ ኣእረፋ። እንተኰነ ግዳ ሓንቲ ማሽነሪ ትሰርሖ ዕጽፍታት ስለዝዀነ፤ ብማሽነሪታት ምስራሕ’ኡ ኪድፍኣሉ ዛለዎ።)
