ሓቅታት ብዛዕባ ንግስነት ባሕረ-ነጋሽ (14-18 ክፍለ-ዘበን)
ብጥንቲ ምድረ-ባሕሪ ብዘይካ’ቲ ኣብ ሰሜን ወገን መስመር ወሓይዛት መረብ-በለሳ-ሙና ዝርከብ ክፋል ከበሳ፡ መሬት መንሳዕ፡ ቦጎስ፡ ማርያ፡ ሰምሃር፡ ምጽዋዕ፡ ሓባብ፡ ደሴታት ዳህላክ፡ ብምዕራብ ድማ ክሳብ ፈለግ እጥባራ ዝርከብ መሬት’ውን የጠቓልል ነይሩ።
ብዝይካ’ቲ ኣብ ምድሪ ባሕሪ ዝነበሮ መዝነት፡ ኣብ መላእ ገማግም ምብራቕ ኣብ ወሽመጥ በረኒቸ (Gulf of Berenice/ Baranis) ክሳብ ጽንፊ ቀመማት/ ጓርዳፉይ (Cape of Spices/Guardafui)፡ ኣብ ገማግም ህንዳዊ ውቅያኖስ ድማ ካብ ጽንፊ ቀመማት ክሳብ ገማግም ሶፍላ (Sofala) ይዝርጋሕ ነይሩ።
ኣብ ግዜ ክረምት ከተማ ባጽዕ፡ ብሓጋይ ድማ ኣብ ከተማ ድባርዋ መናበሪ ባሕረ-ነጋሲ ከምዝነበረ፡ ናይ ጽሑፍ መረጋገጽታት ኣለዉ።
“ፕሊንዮ ኢል ናቱራሊስታ” ኣተባህለ ሮማዊ-ፍላስፋ፡ ብዛዕባ’ቲ ከተማ ባጽዕ ዝርከበሉ ገማግም "ሊዶ ዲ ባራጋዛ" ኢሉ እናሰመየ፡ ህላዌ ናይ ከም ባሕረ-ነጋሲ ዝኣመሰለ በ/ስልጣን ካብ መጀመርያ ክ-ዘመን ናይ ዘለናዮ መዋእል ኣትሒዙ ከም ዝነበረ ይሕብር።
ኣብ 16 ክ-ዘመን እተጻሕፉ ኣዝዪም ብዙሓት መጽናዕታዊ ሰነዳት ከምዘመልክትዎ፡ ልክዕ ነቲ ኣብ ማእከላይ መዋእል (Middle Ages) ኣብ ኤውሮጳ ብመሳፍንቲ ይግዝኡ ዝነበሩ ወረዳን-ኣሃዱታትን ምስ’ቲ ማእከላይ ስልጣን ዝነበሮም ዝምድና ዝመሳሰል ኣገባብ ብቕድሚ 500 ዓመታት ኣቢሉ ይኽውን፡ ምድሪ-ባሕሪ ርእሱ እናኣመሓደረ ምስ ንግስነት ኢትዮጵያ ክልሰ-ሓሳባውን ናይ መጸዋዕታን ድኣ’ምበር ግብራዊ ዝኾነ ምትእስሳር ከም ዘይነበሮ የረጋግጹ።
ሃጸይ ዳዊት 3ይ፡ ኣብ ስልጣን ዝነበረሉ እዋናት (1507-40) ንዓዲ ሓበሻ ንዝኣተዉ ፖርቶጋላውያን ካህናት ዘመሓላለፍዎ ጽሑፋት ከምዘረጋግጽዎ፡ ኣብ ሰሜናዊ ክፍሊ “ምድረ-ባሕሪ” እተባህለ ሃገር ከምዝነበረ ይጠቅስ።
ጃኮሞ-ባራቲ እተባህለ ኢጣሊያዊ፡ ኣብ’ዚ ከባቢ ኮይኑ ኣብ ዘካየዶ መጽናዕቲ፡ ብ 1655 ኣብ ዘውጽኦ ሕታም ን ንግስነት ባሕሪ-ነጋሽ ምስ ንግስነታት ዓቢ ንጉስ ዓድ-ሓበሻ ኢሉ ይሰርዖ።
ኣባል ናይ’ቲ ከም “ማሕበረ-የሱስ” ዝፍለጥ ትካል ጂሮላሞ-ሎቦ እተባህለ ካህን ብቋ-ፖርቶጊዝ ዝሰኣሎ ካርታ፡ ለ-ግራንድ እተባህለ ፈረንሳዊ ድማ ብቋንቋ ፈረንሳይ ኣተርጒሙ ኣብ 1728 ዓ.ም ኣብ ፓሪስ ሓቲሙ ዝዘርግሖ ከምዝሕብሮ፡ ኣባ-ሎቦ ኣብሞንጎ 1624-1634 ዓ.ምኣብ ዓድ-ሓበሻ ዝነበረሉ እዋናት፡ ንምክትል-ንጉስ ባሕረ-ነጋሲ ኢሉ እናሰመየ፡ ስፍሓት ምድረ ባሕሪ ከመይ ከምዝነበረ ብንጹር ይገልጾ። ነዚ ጆግራፍያዊ ስእሊ ኣገዳሲ ዝገብሮ ድማ፡ ድቡባዊ ዶባት ምድረ-ባሕሪ፡ እቲ ንመረብን/ተከዘን ዝፈሊ ማያት ምዃኑ ስለዝጠቅስ እውን’ዩ።
ምንጪ: መረብ -ምላሽ
______________________
Look how steady Eritrea is, in this "Voyage through time"!